[ANNALES DE REBUS GESTIS

POST MORTEM PRZEM. OTTAKARI REGIS, I-II]

I.

Anno domini 1278 episcopo Johanne viam universae carnis ingresso, Thobias, praepositus Pragensis, vir nobili prosapia ortus, aetatis legitimae, in nomine sanctae et individuae Trinitatis, divina favente clementia, favorabili et concordi canonicorum assensu in episcopum sedis Pragensis, se nimium refutante, XVII Kal. Decembris est electus. Idem in officio praepositurae adhuc existens, non solum clericos Pragensis ecclesiae seu civitatis, immo quacunque terrarum parte advenientes sub alacri munificentia grata Christi vice recipiebat, et eis caritativo affectu neceasaria vitae ministrabat. Canonici itaque Pragensis ecclesiae, cupientes electionem suam omnium virium suarum nisu ad effectum perducere, compitato decreto iuxta formam electionis praehabitam, et sigillis omnium canonicorum munito per solemnes nuncios, Gregorium, magistrum et decanum Pragensem, Alexium, praepositum Olomucensem, ac Theodricum canonicos Pragenses, viros utique honestos et providos praesentaruut metropolitano, sedis Maguntinae archipraesuli, petentes multa precum instantia humiliter et devote, quatenus electionem per capitulum Pragense celebratam, excusantes etiam absentiam electi, tum propter viarum discrimina, quia eo tempore commotio maxima et turbatio erat per totum regnum Bohemiae per interitum regis in spoliis et oppressionibus, tum etiam propter distantiam locorum, solita pietate dignaretur misericorditer confirmare. Effuderunt et alias eiusdem negotii duas necessarias petitiones coram reverendissimo archipraesule, humiliter exorantes, quatenus vices suas dignaretur committere honorabili viro Brunoni, Olomucensi episcopo, ut in presbyterii gradum electum ipsorum promoveret, et cum aliis duobus coepiscopis vicinioribus sibi adiunctis ad episcopalis gradus dignitatem consecraret. Metropolitanus itaque, sicuti vir prudens et discretus, studiosius cum suis canonicis et aliis peritis in iure canonico viris, examinato regulariter et canonice decreto, nullaque comperta in eo reprehensionis nota, sciens misericorditer compati necessitatibus subditorum, quia etiam constabat sibi alias de malo statu terrae Bohemorum, et etiam propter viarum discrimina non posse commode venire ad praesentiam suam electum Pragensem, petitionibus ipsorum iustis acquiescens, considerans etiam, quod absenti electo confirmatio, si quam faceret, invalida fieret. Olomucensi episcopo iuxta formam petitionum committit vices suas, quatenus requisitis et inspectis omnibus articulis et articulorum circumstantiis, quae ad negotii qualitatem pertinent, confirmationis et in gradum sacerdotii promotionis atque consecrationis electo in Pragensem episcopum munera seu beneficia largiatur. Sic namque nuntii capituli Pragensis assecuti circa archiepiscopum Maguntinum complementum petitionum suarum, iuxta propositum voluntatis suae exhibitis habunde gratiarum actionibus, benedictione accepta laeti in Bohemiam remearunt. Venientes autem in urbem Pragensem, ab electo et ab honorabili coetu canonicorum et clericorum XI Kal. Januarii cum gaudio sunt recepti.

Anno domini 1279, Nonis Januarii Thobias electus Pragensis, praemissis nuntiis cum litteris commissoriis ad honorabilem virum Olomucensem episcopum super confirmatione suae electionis ex parte archipraesulis Maguntini proficiscitur versus Moraviam cum honorabilibus viris Gregorio, magistro et decano Pragensi, Alexio, praeposito Olomucensi, atque Theodrico, canonicis Pragensibus, sequentibus ipsum et aliis etiam capellanis minoris et maioris gradus, et secularium nobilium virorum cum multo comitatu, inveneruntque Olomucensem in civitate episcopali nomine Ostrawa, quae est sita ultra Opaviensem provinciam in metis Poloniae et Moraviae. Quos Olomucensis intelligens adventasse, honorifice suscepit, et gratiose tractat ac benigne. Nam moris eius fuit semper et est adventu hospitum congaudere, imitatur enim authoritatem, quae dicit: Nobilium virorum speciale solatium est quacunque terrarum parte advenientes hospitio recipere et benigne contrectare, et si quis motus zelo pietatis recipiat extraneos, succensus amore caritatis magis fervescit in propinquos.

Apertis itaqne negotiis suis et oblatis literis commissoriis, petivit humiliter, quatenus iuxta formam in commissione sibi traditam procederet in promissis. Olomucensis autem iustis petitionibus ipsorum et honestis aures patulas accommodans, sciens lassis in labore compati, moestis solatium inferre, quantocius possit, promittit mandatum sibi iniunctum effectui mancipare. Habebat autem eo tempore collegam episcopum Basiliensem sibi iunctum ad peragendas regales legationes Rudolfi electi Romanorum. Eodem namque Basiliensi episcopo ad executionem commissi assumpto, secundum formam sibi traditam processit ad examinationem, et de circumstantiis diligenter ac studiose inquisitionem faciens, de contingentibus, quae ad executionem huius negotii pertinent, nihil obmittens, perduxit ad effectum. Hiis itaque rite omnibus peractis, invocato Jesu Christi nomine, confecto et dato privilegio confirmationis, authoritate sui metropolitani XV Kal. Februarii electionem Thobiae in episcopum Pragensem regulariter et canonice per capitulum Pragensem celebratam confirmavit.

Eodem anno IX Kal. Martii profectus est Thobias electus, assumptis ex honorabili coetu Pragensis ecclesiae viris providis et eminentioris discretionis atque literaturae peritioris, videlicet magistro Gregorio, decano Pragensi, Thoma praeposito, Gotfrido praeposito, Vernhero, Ulrico, Alexio, Theodorico, Petro, Sdeslao, Benessio, canonicis Pragensibus, et aliis capellanis episcopalis curiae, omnibus, pretiosissimo indumento vario subduto vestitis plenarie et pellibus mardurinis - nobiles etiam, milites domicellosque curiae suae superiores, mediocres et infimos vestivit ex integro cuiuslibet vestimentis, videlicet sagitta circumflexa in auribus signo progenitorum suorum insignito - in Moraviam in Brunnam civitatem ad venerabilem virum Brunonem, Olomucensem episcopum, ibique promotus est in gradum sacerdotii per honestissimum virum, multa laude dignum, Secoviensem episcopum XII Kal. Martii. In crastino namque consecratus est in episcopum Pragensem tituli a venerabilibus viri Brunone, Olomucensi, Secoviensi, Basiliensi episcopis in dominica, qua cantatur Reminiscere, in domo Praedicatorum et ecclesia sanctae Mariae virginis. Indulgentia autem die ipso data est annus et xL dies. Eodem die dedit omnibus advenientibus tam invitatis quam ex propria voluntate advenientibus refectionem sollemnem, et permagnificum celebravit convivium, ita ut merito dies iste eius natalitius debeat in anni cuiuslibet circulo vocitari. Recepto itaque conascrationis charactere pontificalis dignitatis, et per acto magnifico sui natalitii convivio omnibus sanitate et incolumitate perseverantibus, laetum ad propria reversum cum magno tripudio a toto conventu Pragensi et aliorum, tam claustralium quam secularium tam civitatensium clericorum, cum ingenti gaudio, utpote filii tristes adventum desiderantes sui patris cantantes: Ecce sacerdos, magnus clerici; seculares: Hospodin pomiluy ny, in ecclesia montis Sion cum vexillis et processionibus receperunt IV Kal. Martii, durante adhuc proh dolor! malo statu regni Bohemiae, qua de causa purchgravii, qui praeerant urbi Pragensi, non praesumpserunt dominum Thobiam episcopum volentem ingredi intromittere, magna multitudine ipsum comitante. Omnipotens conditor et gubernator totius orbis, qui vos ad pontificale decus vestris meritis conscendere statuit, ipse vobis pro reportato lucro de ereditis ovibus coronam gloriae impertiri dignetur.

Eodem anno sabbato ante palmas, quo die tunc occurebat annunciatio beatae Mariae virginis, domino Thobiae Pragensi episcopo, volenti celebrare missam primam post sui episcopatus consecrationem in kathedrali ecclesia sancti Viti, denegatus fuit introitus castri Pragensis per purchravios, qui rempublicam terrae Bohemorum a simplicioribus et ratione tardioribus gubernare videbantur, sed ut verius dicam, destruere ipsam nitebantur. Sollemnia missae annunciationis gloriosae Virginis celebravit in ecclesia montis Syon non sine sulcatione frontis ruga non modica; ratione tamen iusta et pia movebatur, ut ibidem officia beatae Virginis perageret, quia eadem ecclesia in honore beatae Mariae consecrata et ecclesiae amplitudo, latitudo atque longitudo, nec non et operis ut Salomonis templi pulchritudo, sed et hominum copiosa veniens multitudo ipsum inducebant. Quanta autem confluentia ad primae missae celebrationem clericorum, nobilium baronum, militum, civium, laycorum, rurensium, mulierum maritatarum, begynarum, viduarum, infantum, iuvenum et virginum congregata fuerit, si eadem multitudo armis vestita fuisset, confoederata omnium voluntate in unam, Pragensis civitas durante sponsionis voluntate inexpugnabilis per multa temporum momenta inconvulsa permaneret. Ipso namque die beatae Virginis canonicis Pragensibus et omnibus clericis largissime in abundantia piscium, vini et medonis fuit in domo domni episcopi ministratum.

Anno domini 1280 autumnus calide exivit, sed hiems aspera fuit et nivosa, quae asperitas duravit usque ad annuntiationem beatae Mariae, et post dissolutionem nivis aquarum magna inundatio facta fuit infra XX dies, ita quod molendina non poterant prae nimia abundantia aquae infra dies praedictos ad propria loca reduci et debito modo collocari.

Eodem etiam anno magna caristia fuit omnium rerum, in annona, in carnibus, in piscibus, in caseis, in ovis, ita quod nonnisi duo ova gallinarum vix poterant pro denario comparari, multis tamen adhuc recolentibus, quia non multum retroactis temporibus L ova pro denario emebantur in Pragensi civitate.

Eodem anno VII Kal. Decembris treugae positae sunt inter Ottonem, marchionem Bramburgensem, et nobiles terrae, sed a multis magis sperabatur pax facta fuisse, quia ab eo tempore cessaverunt malefactores a gravaminum illatione, a spoliatione, ab ecclesiarum violatione, a pecorum et iumentorum abductione, ab hominum detentione et tormentorum affectione, a saccorum, mattarum et lecticarum vestitione. Nec fuit hoc anno seminatum ad hiemalia, nisi in remotis partibus a Pragensi civitate, et si fuit seminatum, tamen modicum, et ideo valida fames cruciabat pauperes et multi egentium fame oppressi decesserunt.

Eodem anno Pragae in summo coeperunt omnes campanae pulsari in Nonis Januarii, quae infra biennium non pulsabantur multis de causis, cum nec custodes nec campanarii ecclesiae Pragensis intromitterentur in castrum ad peragendum in ecclesia officium suum. Imo quod magis est, nec vicariis, nec etiam ipsis canonicis Pragensibus, volentibus deo debitum officium persolvere, introitus castri praebebatur, exceptis paucis, videlicet Andrea solo sacrista et canonico Pragensi, Chwalecio cantore, Georgio subsacrista, patre ministro altaris sanctae Mariae et vicario, magistro Gregorio, licet decanus eiusdem ecclesiae exstitisset, tamen frequenter fuit sibi introitus urbis denegatus.

Anno domini 1281 VIII Idus Martii Thobias, dei gratia Pragensis episcopus, celebravit ordines in ecclesia Pragensi primos a sui episcopatus ordinatione. Erat autem consecrandorum multitudo copiosa, quae consecratio initiata a mane vix poterat toto die finiri, ita tamen quod in crastinum sacerdotibus tunc consecratis communicatio eucharistiae est translata. Eodem die magister Gregorius, Pragensis decanus, in presbyterum est ordinatus. Et licet contra eundem dominum episcopum multae subcrescerent hiis temporibus curae seculi et diversarum turbationum fluctuationes, alienationes possessionum episcopalium et spoliationes bonorum episcopatus et pauperum suorum innumerae, ita ut ad sustentationem suam et curiae suae ab aliquibus vix putaretur victualibus posse sufficere, tamen in crastino post promotionem clericorum in dominica, qua cantatur Reminiscere, in die anniversario consecrationis suae, non parcens laboribus suis, quos perpessus fuerat in consecratione clericorum, et expensis, iuxta consuetudinem antecessorum suorum posuit cereum episcopalem in ecclesia Pragensi, continentem CCXX libras cerae, ad honorem et laudem beatorum martyrum Viti, Wenceslai atque Adalberti, pontificatus sui anno tertio. Celebravit et officia missae personaliter eodem die, ministravitque refectionem largissime canonicis Pragensibus et aliis quibuscunque advenientibus in abundantia piscium diversi generis, vini et medonis copia abundanti.

IX Kal. Julii anni praeteriti, hoc est in vigilia sancti Johannis baptistae, pluvia descendit post meridiem in maxima quantitate, quae multa et grandia damna intulit, subvertendo funditus aedificia murorum in Pragensi castro circa eccleaiam sancti Georgii, murum castri versus aquilonem funditus evulsit et in Bruscam rivulum impetu suo deiecit. Item in ecclesia Pragensi testudines claustri in longa via versus aquilonem omnes confractae et dimidia parte ambitus claustri et refectorium cum muro castri mota sunt de loco suo, et omnia ruinam minantur. In silvis circa rivos decurrentes per pluviae impetum arbores infinitae radicitus evulsae sunt, immo sed et montes et speluncae innumerae corruerunt ex abundatia et vehementia aquae pluvialis, quot aedificia - muri vinearum, domus in civitate Pragensi infra muros, extra computari non possunt - secum traxit et deduxit in flumina! Vias publicas et alias stratas in decursu suo erasit et effodit tanquam fossata circa munitiones castrorum, alicubi in profunditate sex cubitorum, in latitudine XII, et sic de singulis secundum maius et minus. In campis ante moenia civitatis in loco, qui dicitur na Skitine, tanta fuit congregatio aquarum, quod nave tanquam in Tiberi vel Danubio possent a nautis deduci, et haec aqua defluens ad ecclesiam sancti Petri in vico Theutonicorum, intulit multa damna, subvertit muros curiae ipsorum, defluens in ecclesiam deiecit magnam copiam annonae, quam reservaverant parochiales metu guerrae, quae eo tempore gerebatur inter Ottonem marchionem Bramburgensem, et barones regni Bohemiae et cives Pragenses. Inde descendens fluvius pluvialis traxit secum duodecim domos, et deduxit in flumen Wltavae; et quam plura mala contigerunt ex eiusdem pluviae decursu, longa serie verborum non possent explanari.

Nec est etiam obmittendum de impetu ventorum, qui eodem anno III Non. Decembris, hoc est in die beatae Barbarae, orti sua vi et impetu veloci deiecerunt de turribus gravissima et firmissima aedificia. In turri, quae dicitur ad maiorem portam, Pragensis castri primum aedificium, secundum aedificium contra domum domini episcopi et curiam, quae vocabatur antiquitus turris episcopalis, aedificata in fronte castri opere firmissimo et artificioso, decidit in terram. Tertium aedificium in turri circa pedem pontis de nobili et fortissimo opere vi ventorum detrusum corruit in terram. De aliis minoribus aedificiis in turribus munitionum aedificatis seu propugnaculis specificare non possumus, sed secundum quod veridica relatione cognovimus, XXIV aedificia turrium infra castrum Pragense et muros civitatum per vim ventorum corruerunt. Quot domus in civitate Pragensi vi ventorum dirutae ceciderunt et extra, numero non est opus. In rure horrea vi ventorum diruta, arbores fructuum et silvarum, qualia ab antiquis diebus et similia non dicuntur accidisse. Sub decursu temporis impacati quid boni sive mali fecerint in stationibus suis sub monte Petrzin Spakmannus, Syberk et Sazema cum suis comitatibus, stylo explanari non est necesse, quia sufficienter notata creduntur apud illos, qui molestias diversarum passionum et iacturam rerum pertulerunt.

Molendinum in Strahow ventosum vi ventorum funditus corruit et eodem anno reaedificatum est.

II.

Anno domini 1279 Otto, marchio Bramburiensis, tutor Wenceslai ducis, filii Otakari serenissimi regis Bohemorun, et totius regni, VII Idus Januarii misit aliquot canonicos Pragenses, capellanos suos, pro inquirendis quibusdam privilegiis regis Otakari. Misit etiam, stimulo cupiditatis et avaritiae tactus, milites et plures Theutonicos sub fraude et dolo, immemor salutis aeternae, iniungens eis occulte, quatenus requirant et experiantur, ubi deposita sit pecunia Prosinconis, vulerii et gratiarii regis Otakari et aliorum plurium. Adhuc enim terra Bohemiae eo tempore in malo statu erat, turbabatur spoliis, rapinis et incendiis, ideoque multi seculares et clerici comportaverant res suas, et deposuerant in armario Pragensi, in auro et argento, in cifis, annulis, monilibus et aliis quibuslibet vestibus pretiosis; quia melior et firmior tutiorque recursus non inveniebatur quam sanctuarium Pragensis ecclesiae ad conservationem rerum depositarum. Intrantes itaque sanctuarium Jesu Christi et beatorum martyrum, conculcaverunt ornamenta sacerdotalia, et reliquias sanctorum contaminaverunt et everterunt, attrectantes manibus impiis, quaerentes pecuniae thesauros, putantes licere, quod eis propter loci sanctitatem non licuit. Rapuerunt scrinia, aponderantes cistas graviores, in securi et ascia eas confregerunt. Videntes itaque canonici Pragenses et alii ministri ecclesiae perpetrari tam grave nefas, et profanari ita inhumaniter sancta cum sanctuario filii dei, nimio dolore tacti cum genuflexionibus et gemitu dixerunt: domine Jesu Christe, sancta tua conculcata sunt et contaminata, sacerdotes tui in luctu et humilitate iacent, et ecce, nationes congregatae sunt, ut nos disperdant. At illi saxis rigidiores, sicut est saevissima natura Theutonicorum, calore iracundiae succensi, proclivo cursu ad malum prompti, dehonestaverunt ministros ecclesiae, timore dei postposito, probris et contumeliosis verbis et verberibus, trudentes pugno sub barbam; alios percutientes et incomposite trahentes eiecerunt, et a sacrista violenter clavibus sacristae receptis, clausis seratisque ostiis, positis custodibus, exiverunt. Deinde intrantes capellam sancti Wenceslai, irruerunt ad sepulcrum eius, perspicientes et palpantes ab omni parte superius et infra, quaerentes pecuniam, cum vix vel nunquam possit inveniri, ubi non ponitur. Unus tum ex ipsis Theutonicis, minister dyaboli, instinctu eius subtraxerat furtim thuribulum argenteum in capella sancti Wenceslai, sed divina gratia favente et beatorum martyrum auxilio, nimio timore perculsus, iterum sanum et incolome ministris ecclesiae repraesentat. Deinde tamquam canes indagatores intrantes criptam sanctorum Cozmae et Damiani, currunt per angulos huc atque illuc, et non invenientes numerarunt scrinia, quae ibidem deposita fuerant, ponderantes per elevationem ponderosiora, signantes studiose, ne mutarentur et leviora locarentur, habita deliberatione pro clavibus, utrum deberent tolli claves et praesentari marchioni aut penes sacristam relinqui. Ad ultimum receptis clavibus a sacrista per vim criptae et capellae positis custodibus intra et extra ecclesiam ex omni parte, iniungentes eis, quatenus diligenter et studiose custodiant, sicut diligunt lumina capitum suorum servare, recesserunt. Et ita nec libri nec candelae nec aliquis apparatus, qui ad cultum divini officii pertinebat, infra biduum et noctem poterat ab eis obtineri. In crastino namque a radice turpis propositi non digressi, iuxta mandatum eis iniunctum, aperientes ostia, intrant sanctuarium beatorum martyrum, rapiunt infinitam pecuniae quantitatem, et eam illico suo domino repraesentant. Nec erat eis horrendum tale facinus perpetrare, quia iam traxerant in usum in multis monasteriis et aliis ecclesiis similia faciendo, et nisi compescantur per Jesu Christi potestatem a tam sceleratissimis praesumptionibus, humano pudore et correctione non poterunt refrenari. Licet alias dicatur: Non poterit in desertorum propagationibus aboleri licentia, nisi fuerit in eis propter correctionem disciplinae subsecuta censura. Et in legibus imperatorum promulgatum meminimus: Diffinimus, ut remissionem veniae crimina non semel commissa non teneant, nec in eos augustae liberalitatis referatur humanitas, qui impunitatem veteris commissi non emendationi potius quam consuetudini deputarunt. O pecunia totius mali regina, fraudis et doli amica, fidei ac animae hostis et inimica, tu iustitiam comprimis, iusta iudicia subvertis, tu es ignis urens, fomes seditiosus, tu hominem a dei cultura revocas et errare facis, ponens eum in loco erroris et animae perditionis! Te instigante, stimulo cupiditatis et avaritiae accensi Bramburienses rapuerunt aliena, scientes non esse sua, non attendentes, quod in veteri testamento non rapina tantum, imo etiam tenacitas mulctetur, sicut beatus Gregorius exponit Lucae euangelium dicens: Qua poena mulctandus est, qui aliena diripit, si inferni damnatione percutitur, qui propria non largitur? Nam et legibus seculi et divalibus constitutionibus prospectum est, nemini per vim licitum rapere rem alienam; quia qui aliquo errore ductus, rem suam esse putans et imprudens iuris eo animo rapuerit, quasi domino liceat suam rem etiam per vim auferre a possessoribus; cum etiam, ne talia cogitentur, statuta sit poena, per quam raptores non impune suam exerceant avaritiam. Hoc intelligendum est de re commodata sive locata sive impignorata vel deposita. Novimus et canonem latae sententiae in omnes violatores ecclesiarum esse promulgatum, per quem et infamiae nota resperguntur et a legitimis actibus repelluntur, nisi prius satisfactione competenti exhibita a Romano pontifice absolvantur.

Eodem anno XI Kal. Octobris Paulus Beruth occupavit potentialiter munitionem domini Thobiae episcopi in Rudnicz et civitatem, et eam suo dominio subiugavit. Occupavit etiam curiam domini episcopi in civitate Pragensi, in qua deposita erat magna copia frumenti, vini, pernarum, caseorum, et suo dominio applicavit. Idem marchio Bramburiensis nulla compunctus pro tam gravi facinoris perpetratione poenitentia, mente adhuc ferina a suo proposito concepti mali non resiliens, dominam reginam serenissimam Bohemorum cum filio Wenceslao unico ac tenello in tempesta noctis, dum cuncta sunt silentia, sopori deditos inquietare non expavit, mandans militibus suis et clientibus, ipsam cum puerulo invito et renitentes paucis vestimentis indutos deferri ad vehiculum et deduci in Bezdyez castrum per abrupta viarum et latibula tenebrarum, cum nec sine ingenti timore et pavore competat etiam serenissimo die tam delicatis hominibus huiusmodi vectura prae nimia itineris velocitate. Qualia turbatio cum moestitia cordium, qualis planctus ac gemitus a domina regina et a filio eius ac universa curia et familia reginae, maxime tamen a dominabus eo tempore habitus fuerit, non credo, quod in caede innocentum et filiorum Rachelis similis eiulatus factus fuisse memoretur. Deducentes itaque dominam reginam cum filio sibi karissimo, locaverunt eam iuxta mandatum marchionis in Bezdyez munitione firmissima, in arto loco sub custodia alienigenarum saevissimorum Theutonicorum, omnibus Bohemis ad ipsos introitum penitus denegando, exceptis paucis vix tribus personis, qui victualia et alia necessaria, quae ad sustentationem humanae vitae competunt, eis ministrabant. Et ex illa hora curia dominae reginae et familia eius, quae ad magnam numerositatem creverat tam in domicellis nobilium quam in domicellabus et aliorum militum servorum officialium, imminuta est et dispersa.

Videntes itaque barones et natu maiores Bohemiae, dominam reginam cum filio suo ex nimia moeroris anxietate et ingenti doloris afflictione turbatos, cupientes eis aliquod remedium inferre, in colloquio generali celebrato ex parte Ottonis, marchionis Bramburiensis, in quo exigebantur ab universis nobilibus iuramenta pro fidelitate servanda, inter ceteros tractatus iidem nobiles petitionibus suis obtinuerunt a marchione, quatenus dominam reginam cum filio suo reductos de Bezdyez castro, locaret eos in urbe Pragensi, ubi sedes regis Bohemorum et totius regni esse non dubitatur, ubi etiam puer ducellus natus est et educatus. Maiori enim solatio pueri gaudent in loco nativitatis suae commorantes. Domnus marchio petitionibus nobilium acquiescens, licet liberaliter promiserit, tamen minime adimplevit. Comperta itaque domina regina de fraude et dolo marchionis et violatione promissionum suarum, quod nulla ipsarum fuisset effectui mancipata, quod etiam nec petitionibus nobilium consensit, nec aliquo remedio tam in arto loco reclusa molestias et angustias graves evadere posset, quas singulis diebus patiebatur, tacitis cogitationibus concepit in animo suo, qualiter huiusmodi afflictiones amarissimas evadere posset. Metuebat enim de tam sinistro principio, ne peior fortuna sequeretur, quia et auctoritas dicit: Maior calamitas in futuro de tam sinistro principio metuitur, quam felix exitus speratur; et iterum: Vix bono peraguntur exitu, quae malo principio sunt inchoata.

Coepit itaque domina regina per intervalla temporum petere licentias a purcravio Hermanno, qui praeerat eidem castro in Bezdyez, quatenus posset visitare civitatem Vristad, in qua est ecclesia sita in honore sancti Georgii martyris, causa orationis. Occurrerat enim ipso die festum beati Georgii. Idem purcravius Hermannus consentiens petitionibus dominae reginae, dedit liberam facultatem veniendi quocunque placeret ei, tamen sub ea conditione, relictis pueris in castro, et quod peractis negotiis suis ad pueros revertatur. Et ita iuxta formam praemissam factum est; venit et revenit. Iterum post aliquot dies petivit licentiam visitandi griseos monachos in Hradist, obtentaque venit, et ipso die in eadem civitate comedit, monasterio sibi victualia procurante. Tertia vice accepta licentia venit in Mielnik civitatem, quae specialis eius erat, et ibi mansit tribus diebus in expensis burgensium, et rediit in Bezdyez. Adiecit adhuc petere licentiam veniendi in Pragam ad sororem Agnetem, et ea obtenta venit, et ibi de rebus suis dispositis finxit se velle venire in Moraviam ad exequias mariti sui regis Otakari. Et arrepto itinere, cum deberet venire in Moraviam, divertit gressus suos in Opaviam, et sic astute et sapienter angustias et molestias, quas patiebatur ex parte Theutonicorum, evasit. Interdum enim mendacia prosunt, nam falli in hiis, quae ad fidem non pertinent, aut nullum aut parvum peccatum est. Post paucos vero dies Otto marchio Bramburiensem episcopum toti regno praeficiens, et dans sibi omnem auctoritatem et potestatem tamquam vero patrono, ut regat, protegat et defendat, malefactores puniat, in Saxoniam, dicens se arduissimis necessitatibus praepeditum, profectus est.

Episcopus itaque Bramburiensis positus ad curam aliorum, qui tenebatur ex officio potestatis sibi traditae a rapinis, a spoliis, ab inquietationibus omnium oppressorum cum ceteris, qui secum ad hoc deputati erant, per poenas, quae legibus seculi statutae sunt, huiusmodi transgressores punire debitas ultiones sontibus infligendo, surda aure et oculo coeco transiens, consensit operibus malefactorum, qui per opera manuum suarum et sceleratissimorum actuum inferno sine omni haesitatione sunt deputati, non attendens decreta sanctorum patrum, quae dicunt: Consentire convincitur, qui cum possit, perversis negligit obviare. Nec caret scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori desiit obviare. Eo tempore spoliata sunt omnia claustra monachorum, Cisterciensium, Griseorum, Nigrorum, Cruciferorum, sanctimonialium et canonicorum ceterorumque clericorum per totum regnum Bohemiae, pauperum etiam rusticorum possessiones non semel sed pluries, imo innumerabiliter in equis, in pecoribus et omnibus rebus, quae inveniri poterant, usque ad favillam igne sunt consumpta. Nec pertransivit dies sine spolio.

Interea domnus Gregorius, Pragensis decanus, accessit cum ceteris canonicis, quorum copiam poterat habere, ad praesentiam episcopi Bramburiensis, petens humiliter, ne praepositurae Pragensis bona spoliarentur, quia eo tempore fere tota possessio praepositurae Pragensis spoliata est, tam in civitate Pragensi; in curia praepositurae ultra trecentas regales frumenti in diverso grano sunt ablatae, per villas non tantum in equis, pecoribus diversi generis et frumento, imo in plerisque locis in favillam redactis, quibusdam vero aedificiis deductis, in universis altilibus nec pilus nec penna poterat inveniri. Episcopus vero Bramburiensis, precibus magistri Gregorii, decani Pragensis, et aliorum canonicorum petibilibus et tam humilibus non consentiens, nec misertus iacturae et damno ecclesiastico, furore nimio succensus, sicuti mos est Theutonicorum zelo nimio saevire in Bohemos, verbum horribile protulit, ita quod quicunque audivit, tinnuerunt aures eius. Erat autem verbum huiusmodi: Non tantum bona Gotfridi praepositi spoliabuntur, sed et ceterorum canonicorum, maxime autem eorum, qui dominam regium Cunegundem sequuntur et capellanizant. Adiicimus etiam et antistitis bona non solum in rebus sed et in persona ubicunque persequi poterimus, faciemus. Utinam sagitta eorum reflecteretur in ipsos, quia non est lex iustior ulla, quam necis artificem arte necare sua. Sed heu! quia adhuc afflictis afflictio adiicitur, quia ex eo tempore tanta indignatio domini extitit in Bohemos, maxime rurenses, ut dictum est: Quidquid delirant reges, plectuntur Achivi, punivit eos deus per diversarum gentium nationes, sicut aliquando populum Israelitarum delinquentem punivit et afflixit. Errabant autem in montibus et speluncis et cavernis terrae, in silvis et nemoribus abscondentes res suas et corpora in locis vastae solitudinis, donec tempore hiemali nix descendit, et non poterant loca inveniri eorum habitationi opportuna, in quibus possent se ipsos cum rebus et pecudibus confovere, quia ab inimicis persequentibus, tanquam a canibus indagatoribus, per vestigia nivi impressa veluti ferae silvestres inventi capiebantur, capti rebus exspoliantur, vestibus denudantur, gravibus tormentis, ut se pecunia redimant, afficiuntur. Vestibus et rebus exspoliati, quibus pecunia deerat, ambulabant in saccis et lecticis et mattis sua pudibunda tegentes, diversarum poenarum aculeis torti. In Mielnik multi in rotis extenti, in flumen Albiam praecipitati sunt de monte et suffocati, alii trucidati, alii gladio occisi, alii vinculis mancipati, alii igne cremati, nonnulli etiam fame valida et frigoris asperitate afflicti et innumerabilibus aliis ac diversis passionibus affecti spiritum exhalabant. Et plura et varia tormenta his temporibus audivimus et vidimus, quam in codicibus legimus. Et licet temporibus Diocletiani et Maximiani imperatorum persecutio maxima legatur facta fuisse in christianos, hic maior videtur causa inspecta extitisse. Illic homines disparis cultus, quia gentiles et Saraceni contra christianos, hic utrique baptisati; illic perfidia gentilium et haereticorum pullulante, hic fide christiana in sui roboris firmitate durante; illic ut a fide et ritu christianae religionis recederent, hic super hiis nulla mentione habita, et in aliis nec vestigio culpae apparente, tanquam oves a lupis opprimebantur, et venit super eos illud propheticum: Minabit rex Assyriorum captivitatem Aegypti et transmigrationem Aethiopiae, iuvenum et senum nudam et discalceatam et discoopertam natibus ignominiam Aegypti etc. Multi etiam clericorum, tam secularium quam religiosorum et laicorum, qui in hospitia convenerant in munitis civitatibus, et ceteri inquilini rebus exspoliati sunt, turbationibus attriti, tribulationibus affecti, variis persecutionibus afflicti, doloribus gravibus et gemitibus inenarrabilibus arefacti, opprobriis lacerati, variis tempestatum doloribus in profundum miseriae demersi, minarum asperitatibus pavefacti, quidam extra moenia civitatum crudelibus vulneribus exanimati, spiritum superis reddiderunt. Et impletum est illud propheticum: Foris vastabit eos gladius et intus pavor.

Qualiter etiam in Pragensi castro, in palatio regali plurimi diversarum poenarum tormentis, a quibus pecunia sperabatur haberi, mortificati sint, malui sub silentio transire, quam tam turpia facta, quae ibi sunt perpetrata, stylo descriptionis enarrare, ne tam solemnis locus, omni laude dignus, immundissimarum sordium spurcitiis et verborum foeda prolatione polluatur. In multis locis librorum invenimus, quod pro peccato alicuius tota familia vel provincia debeat puniri, imo et exemplis plurimorum apparet. Peccato Achab posteri eius regni solium amiserunt; peccato David gladius domini desaeviit in populum, sed in gente lata gloria regis est, in diminutione plebis contritio principis, qui ergo de numerositate suae gentis superbivit, iure in eius diminutione punitus est, sicut legitur in historiis regum, ubi David dolore tactus lamentabatur dicens: Ego sum, qui peccavi, ego inique egi, isti, qui oves sunt, quid fecerunt? Peccato namque Sodomitarum parvuli eorum, qui beneficio aetatis paterna flagitia nesciebant, coelesti igne sunt consumpti; peccato Amalechitarum non solum parvuli eorum, sed et bruta animalia iussa sunt a domino deleri; peccato Datan et Abyron, qui auctores scismatis fuerunt contra Moysem, non tantum soli, sed et omnis substantia eorum cum ipsis et liberis eorum ad inferos descendit; peccato civium thesauri Jhericho anathematizati sunt, unde Achor, qui regulam auream et quaedam alia pretiosa furatus est, de anathemate dicitur tulisse; peccato Aegyptiorum possessiones eorum grandini traditae, iumenta eorum et primogenita eorum morte consumpta sunt; peccato Israhelitarum archa domini Phylisteis tradita est; peccato Achor plebs Israelitica manu hostium devicta est; peccato filiorum Hely populus in manu Philistinorum corruit; peccato Cham filius eius Chanaan maledicitur; peccato Jesi, qui gratiam sanitatis Naaman vendidit, eandem gratiam sanitatis Elisaeo vindicante leprosus factus amisit, et eius delicto lepra transmittitur ad posteros. Legitur in libro regnorum et de aliis regibus, quibus ex voluntate divina, promissum fuit, ut populum Israheliticum et alias gentes affligerent, captivarent et bellando devincerent. Tamen qui victorias potentiae suae et non divinae, quas assecuti fuerant, attribuerunt, divinitus sunt puniti. Nabuchodonosor, qui obtinuerat Aegyptum et Aethiopiam, cum superbiens diceret: Nonne haec est Babilon, quam ego condidi in throno regni mei etc. et statim deus immutavit mentem eius rationabilem, et induit eum ferina bestialitate, ita ut ab hominibus fugiens cum bestiis viveret. Contra superbiam Senacherib, qui gloriabatur de victoria, quam assecutus fuerat ascribens potentiae suae et non divinae, dominus dixit: Nunquid gloriabitur serra contra eum, qui secat in ea? Num quid exaltabitur securis contra eum, qui caedit in ea? De Antiocho et de aliis regibus, qui ex delictis suis corruerunt, sicut legitur, quod per filios Israel punivit deus Amorheos, Chananaeos et alias gentes, quarum terram de Egyptiaca servitute Israelitis exeuntibus tradidit possidendam. Legitur etiam in libro Judicum de Jabin, rege Chananaeorum, et de Madianitis, quod propter idololatriam populi suscitavit eos deus, ut Israhel affligerent et terram eorum occuparent. Cum autem populus dei sub manibus eorum diutius afflictus peccatum suum recognosceret et per poenitentiam deum placaret, ex dei praecepto Baruch comitatus Deboram prophetissam, uxorem Lapidoch, Jabin, regem Chananaeorum, et Zizaram ducem exercitus sui contrivit, Gedeon Zebeam et Salmana reges Madianitarum, Orep et Zep duces eorum morti tradidit.

Haec omnia, quae praemissa sunt, hiis temporibus effluxerunt in Bohemos, sed utrum ex delicto regio an principum vel mediocrium sive infimarum personarum dei iudicio ignoratur. Sed scimus, quia cibavit nos pane lacrimarum, et potum nobis dedit in lacrimis in mensura, tamen laetati sumus pro diebus, quibus nos humiliavit, et annis, quibus vidimus mala. Ipse misertus est Sion, quia tempus miserendi eius, quia venit tempus. Convertat iam luctum nostrum in gaudium, ut viventes laudemus eum omni tempore. Divina vindicta principem cum populo peccante corripit, et quantitatem offensionis qualitas ostendit ultionis.

Anno domini 1281 Otto, marchio Bramburiensis, tutor Wenceslai, ducis Bohemorum, infra nativitatem domini et circumcisionem celebravit colloquium cum Thobia, episcopo Pragensi, et nobilibus terrae, militibus, baronibus nec non civibus munitarum civitatum, in quo colloquio idem marchio de consensu omnium praefecit Thobiam, episcopum Pragensem, toti terrae principalem, ad quem recursum haberent omnes oppressi violentiis, spoliis et quibuscunque iniuriis praegravati. Adiunxit etiam eidem domine episcopo Theobaldum, iudicem totius regni, et alios beneficiarios ad corrigendos excessus et culpas seculares, ut criminosos et quoslibet malefactores per sententias legum mundalium coherceant, et si culpa id meruerit, etiam capitali sententia deputarent puniendos. Hiis enim temporibus tanta multitudo Theutonicorum in terram Bohemiae influxerat diversarum nationum, nobilium, mediocrium et infimarum personarum, ut numerositas ipsorum a multis aestimabatur pluralitatem muscarum superare. Sed domnus episcopus, sicuti vir providus et discretus volens proinde succurrere indemnitati rei publicae, considerans summe malam tantam multitudinem alienigenarum nationum in terram Bohemorum irrepsisse, per quam depopulabatur in rebus et personis, hoc primum concepit in animo suo de inminutione ipsorum, inducens nobiles terrae, quatenus petitionibus eius porrecturis Ottoni marchioni debeant assistere, et pro viribus suis quantum possunt, ut totaliter de Bohemia radicitus evellerentur, invigilent, ad hoc dominum marchionem inducendo. Promiserunt etiam omnes nobiles terrae mandatis domni marchionis iustis velle obedire, ipsi tamquam vero domino debitam reverentiam in omnibus exhibendo. Domnus itaque marchio auditis et visis innumeris malis, quae per Theutonicos alienigenarum nationum commissa fuerant, considerans etiam de obedientia et subiectione nobilium, quam promiserant se praestaturos, petitionibus ipsorum acquievit, promittens, quantocius posset perducere ad effectum. Et sic moram parvam, vel ut ita dicam, nullam faciens, iussit mitti nuncios per civitates et fora ad edicendum et proclamandum voce praeconia, quatenus omnes Theutonici extranei, qui intraverunt Bohemiam causa praedae rapiendae, infra triduum omni mora postposita exirent libere sine omni impedimento, adiiciens poenam, quod si infra triduum aliqui eorum non exiverint, sententia gravi, qua praedones, fures et latrones vel nocturni hostiorum excussores puniuntur, et ipsi puniantur. Theutonici hiis auditis nullo spatio morae usi, tamquam iaculo toxicato sauciati, vehementer itinere arrepto exeunt, et velut vespertiliones in aurora die lucescente se abscondunt; ita Theutonici, tamquam fumus evanescit, evanuerunt. Ab illo tempore incolae terrae, cognito exitu Theutonicorum, spiritu alacriori recreati, qui habitabant in silvis et nemoribus, regressi sunt ad proprios lares, et ex illa hora homo misit manum ad opera, bubulcus coepit laborare in aratro, faber in fabrica, carpentarius in architectura, femina in colo et fuso, et quilibet artifex coepit suo operi insudare, de concordia principum et pacis incremento fiduciam gerens pleniorem.

In eodem autem colloquio inter domnum marchionem et nobiles terrae foedus fuit initum sub hac forma, videlicet quod in festo apostolorum Philippi et Jacobi eiusdem anni nobiles Bohemiae de collecta generali totius terrae deberent dare marchioni Bramburiensi 15000 marcarum argenti ponderis pragensis, et domnus marchio, reducto ducello Wenceslao in Pragense castrum ad sedem patris sui, regis Otakari, committat ipsum ad custodiendum domno Thobiae, Pragensi episcopo, et aliis nobilibus terrae, adiunctis quibusdam Bramburiensibus, quibusdam etiam civibus Pragensibus fidedignis, quatenus eum foverent sub custodia diligenti iuxta formam, quam domnus marchio et nobiles terrae statuere decrevissent. Adveniente termino praefato, videlicet festo sanctorum apostolorum Philippi et Jacobi, dominus marchio misit nuntios suos et litteras ad excusandam absentiam suam, dicens se arduissimis negotiis esse occupatum, et ob hanc causam termino praefixo non posse interesse, nec ducem Wenceslaum conspectui ipsorum praesentare, sed alium terminum, videlicet nativitatem sancti Johannis baptistae petivit sibi assignari, in quo sine omni scrupulo simulationis iuxta formam superius annotatam ducem Wenceslaum pollicetur se conspectui nobilium debere praesentare. Quod audiens nobilium caterva Bohemorum, licet frustratione suae spei nimium turbata fuisset, et multis voluntatibus motus animi eius discreparet, tamen ne maius malum sequatur, contenta proverbio, quod dicit: Labia principum pollui figmento mendacii non debent, termino praefixo acquievit.

Anno domini 1282 fames validissima omnium rerum, quae usibus humanis ad vescendum competunt, multarum terrarum homines interemit. Sed obmissis extraneis ad Bohemorum pressuras et calamitatum angustias progrediar, quia circumdederunt Bohemiam ex omni parte mala, quorum non est numerus; oppressionibus, spoliis, excussionibus nocturnis et incendiis, consumptionibus omnium rerum inimici induxerant famem in medium eorum, persequentes animas ipsorum comprehenderunt et conculcaverunt in terra vitam eorum, et gloriam eorum in pulverem redegerunt. Unde cor Bohemorum conturbatum est intra eos et formido mortis cecidit super eos, quia exaltavit deus dexteram deprimentium regem Bohemorum, laetificavit inimicos eius, evertit gladii adiutorium eius, et non est auxiliatus ei in bello, destruxit eum, et sedem throni eius in terram collisit, minoravit dies temporis eius, perfudit eum confusione, sed et ad inferos deduxit, et cum mortuis deputatus est. Et quia pro delictis regum non tantum ipsi reges sed et populi puniuntur, teste propheta, qui videns angelum caedentem populum, dicebat: Ego sum, qui peccavi, ego inique egi, isti qui oves sunt, quid fecerunt? et in Pharaone, qui non tantum solus persequendo Israeliticum populum submersus est in mari rubro, sed nec unus ex eis superfuit, et in aliis multis regibus similia contigerunt. Unde restat dicendum de pauperioribus Bohemiae, qui rebus et divitiis multis affluebant, et hiis omnibus per praedationes et spolia amissis, cum egenis hostiatim mendicando esurie in mortem corruerunt. Circuibant itaque pauperes fame nimia compulsi civitatis Pragensis vicos, plateas et domos civium, petentes eleemosinam. Et quia iam nimia multitudo pauperum excreverat, ditiores in distributione eleemosinarum eis sufficere non poterant. Convertebantur itaque ad vesperam, et famem patiebantur ut canes, et esurie pressi murmurabant, et impletum est illud Davidicum: Ipsi dispergentur ad manducandum, si vero non fuerint saturati, murmurabunt. Mendicabant etiam infiniti artifices et diversarum artium operarii, ex quibus nonnulli habuere de facultatibus rerum suarum ad valorem centum marcarum argenti; et hiis omnibus alii exspoliati, aliqui in familia sua consumptis vendebant de uxoribus suis armillas, inaures, monilia et omnem ornatum, qui cultui femineo competebat in vestitu, cupientes salutem vitae depulsa esurie conservare, et tamen multi ex hiis, consumptis omnibus, quae habebant, cum egenis hostiatim mendicando vitam miserabili fine terminarunt. Habebant quidem omnes pauperes favorem civium ingredi domos ipsorum ad expetendam eleemosinam, intrantibus autem villanis mendicis civitatem Pragensem, quorum non erat numerus, prae nimia multitudine coeperunt furari ollas circa ignem cum cibis, qui ad vescendum civibus parabantur, alias etiam res domesticas, quascunque poterant rapere, subtrahebant in damnum suum et odium universorum. Et ita ab eo tempore denegatus fuit omnibus pauperibus introitus domorum, nec recipiebantur ad pernoctationes infra civitatem et extra, quia multa mala ex eorum obscoenis actibus civibus proveniebant. Quidam pauperes recepti ad pernoctandum extra moenia civitatis, nocte surgentes, necato hospite et familia eius perempta, ablatis rebus melioribus, recesserunt. Talia et hiis similia in plerisque locis contigerunt.

Una mendica mulierem pauperem ad pernoctandum in Obora collegit in tugurio suo, quae non habebat de substantia sua, nisi quinque frustella panis in sacculo, tegumentum vero corporis eius duo ova valere non poterant, tamen hospita domus instinctu diaboli et famis nimiae esurie impellente, ipsam dormientem in tempore noctis cum securi tanquam porcum mactando crimen homicidii perpetravit. Habebat etiam eadem hospita domus filium duodecim annorum, qui huius criminis cooperante fomento hostis maligni cooperator extiterat. Sed quia divina providentia huiusmodi crimina non sinit inulta pertransire, erat quippe dies parasceue, quo crimen tam horribile perpetratum est, quo etiam die toto fideles Christi pro devotione circueunt per ecclesias, fortuitisque casibus quaedam mulieres in transitu suo viderunt funus ligatum fune et trahi in sarcofagum circa ecclesiam sancti Johannis, ubi eo tempore corpora humana humabantur. Sed quia filius turpis nequissimae matris corpus trahere non poterat, praefatae mulieres cupientes pro nomine Cbristi officio exequiarum se immiscere, accesserunt ad funus, et auxilio suae possibilitatis nitebantur coeptum opus effectui mancipare. Quaedam vero ex eis discretioris animi aspiciens corpus sanguinolentum, mirabatur vehementer, in animo suo revolvens, quia corpora humana naturali morte decedentia a sanguinis perfusione penitus sunt aliena. Praedictae mulieres cum super hiis tractatu prolixiori separatim, quid esset faciendum, deliberarent, interim auctrix sceleris, mater pueri, qui corpus fune trahebat, fugae praesidio mortem evasit, puer vero a dictis mulieribus detentus, iudici traditur civitatis. Judex autem cognita veritate ex confessione pueri, per leges seculi ipsum suspendio deputavit.

Quadem femina pulchris fructibus arborum exhibitis cuidam puero quatuor annorum bene vestito, sicut in ea aetate patres magis consueverunt diligere filios suos et vestire, fraudulenter pulchris sermonibus blandiendo deduxit eum in domum suam, claudensque fune ostia domus oppressit eum, spoliatoque ipso corpus sepelivit, statimque sine morae spatio cum vestibus pueri oppressi cucurrit ad forum ad vendenda vestimenta, sperans de malitia sua lucrum reportare, cum fraus et dolus vix vel nunquam alicui valeant patrocinium impertiri. Considerans itaque quidam maccellarius mulierem deferentem vestimenta in humeris, sicut mos est deferri vestes venales iuxta consuetudinem fullonum, aggressus eam coepit quaerere ab ea, quanti pretii essent vestimenta. Erat enim vicinus eius, cuius filius peremptus erat, et cognitis vestibus duxit eam ad maccellariam suam, dicens se velle emere et incontinenti solvere; at illa secuta est eum. Venientes autem ad locum praedictum, maccellarius acceptis vestibus diligentius coepit intueri, an filii vicini ipsius sint, sicut suspicabatur. Cumque plenius cognovisset, quaesivit ab ea, ubi vestes accepisset. At illa respondit: Domina quaedam dedit mihi ad vendendum eas. At ille: Furtim sublatae sunt vestes; et denegatis vestibus, suspendit eas in maccellaria sua supra perticam, et in prolixiori sermone, infra quem deferri possit negotium ei, cuius interest, detinebat eam. Muliere vero iam ferventius certante pro restitutione vestimentorum, mox apparuerunt famuli, quaerentes puerum, et cognitis vestibus detinuerunt feminam, et praesentaverunt patri cum vestibus pueri occisi. Pater cognita veritate praesentavit iudici, iudex patibulo eam adiudicavit.

Femina quaedam, sepulto viro suo et familia tota, sola filia superstite, ambae miserabilem vitam ducebant, nutrimenta per eleemosinam conquirendo, iam tanquam semivivae, quia multi pauperum toto die mendicando hostiatim, non dico buccellam panis vel morsellum, imo micam panis vel fragmentum poterant expetere, quo possent vitam miserabilem recreare. O si adessent siliquae porcorum! Contigit quadam die post vacuos labores exhibitos pro eleemosina circa noctem fatigatam matrem et esurientem intrare domum. Postmodum veniens filia pulsavit ad ostium, cupiens intrare hospitium, sicut consueverat singulis diebus. Mater prohibuit sibi introitum domus, dicens: Ad quid venisti? Nonne iam in morte es tanquam mortua? Vultum corrugatum et palidum defers, morieris in tugurio, et non erit, qui te efferat busto, et non itromisit eam. Contigit itaque matrem ipsam eadem nocte mori, et filia in crastino veniens in foveam proiecta matre longo tempore supervixit.

Hiis temporibus prae nimia famis asperitate pater filio nullum remedium consolationis sciebat impendere, et e converso filius patri, mater filiae notitiam non habebat, nec filia matris, frater fratri incognitus; subtrahebatur enim eis cognitio naturalis cognationis ex causa rerum carentiae et impletur illud propheticum: Extraneus factus sum fratribus meis et peregrinus filius matris meae. Et sic noscere propinquos saeviens subtraxit egestas. Plerumque contigit contrarium dicente auctore:

Forma, favor populi, fervor iuvenilis opesque

Subripuere tibi noscere, quid sit homo; et iterum:

Bis duo sunt, quibus extollit se quis sine norma

Luxus opum, proles generosa, scientia, forma.

Apud veteres erant omnibus omnia communia, nec aliquis, quod possidebat, suum esse dicebat. Sed iam radice cupiditatis et avaritae pullulante, et inedia famis impellente, frater fratrem videns nimia depressum egestate, et in articulo mortis constitutum, propter carentiam victualium, non dico alimenta tribuere, imo buccellam panis non verecundatur sibi denegare, cum sint una caro et idem sanguis, utpote palmes ex eodem stipite propagati, non attendebat Johannem dicentem: Si quis habuerit substantiam mundi huius et viderit fratrem suum necessitatem patientem et clauserit viscera sua ab eo, quomodo caritas dei manet in eo? Et iterum: Omnis, qui odit fratrem suum, homicida est, et omnis homicida non habet vitam aeternam in se manentem. Hiis ita dicetur: Ite maledicti in ignem aeternum, qui paratus est vobis ab initio seculi; hospes fui, et non collegistis me, esurivi, et non dedistis mihi manducare etc. Antiquitus toti orbi vitalis spiritus salubres auras ministrabat, quorum affluentia aeris perusti intemperiem permiscens semina temperabat, corporibus humanis sanitatem infundebat, et cuiuslibet generis vel naturae species fructificabat, et ideo non immerite dicta sunt primitus aurea secula fuisse. Erant enim rudes et simplices homines, et inter eos mali nescia et adhuc astutiae inexperta simplicitas, quae nomen auri primis seculis praestitit, sed postmodum natura per metalla viliora degenerans, ferro secula postrema suae improviditatis in curia foedavit; ideoque nostris temporibus pestem diram commerciis mortalium minando, anhelos ignes tulit torpentis frigoris venena, et in affligendum meare cogebant orbem, quia quo magis ad cultum rerum atque artium usus humanus processit, tanto facilius in animos serpsit aemulatio. Quae primum bene incipiens, in invidiam latenter evadit natura instruente, et ex hac iam nascitur quidquid genus humanum post sequentibus seculis experitur.

Cumque pauperibus denegaretur ingressus domorum civitatis Pragensis, nec ad pernoctandum reciperentur propter furti perpetrationes, quae ab ipsis committebantur, iacebant in nocte in vicis et plateis, tanquam sues fimo involuti, qui eiiciebatur in vicos de stabulis equorum, propter corporis nuditatem et frigoris asperitatem. Erat itaque tempus hiemale et aura frigidissima et continua; et ita tempore aestivali non nisi occasione famis moriebantur, tempore vero hiemali geminatum est malum quia mors non per fenestram, sed per ostium irrepsit in orbem, inscia parcere humano generi; habebat quippe fortes comites, famem, nuditatem et frigoris asperitatem, quorum robur celeriter penetravit omnia confinia totius Bohemiae et interemit maiorem partem mortalium, et non erat, qui sepeliret. O! ubi erant viri religiosi his temporibus? qui se alias fingunt eximiae devotionis, qui ecclesiastica sacramenta in tantis periculis et afflictionibus, imo in hora mortis, vel ut apertius dicam, in morte ipsa constitutis saltem paucis exhibuissent, cum ad hoc deputati sint sacerdotes ex officio sui ordinis et constitutionibus sanctorum patrum. Quis pro hiis negligentiis culpabilis existat, cum tot millia hominum sine sacramentis ecclesiasticis decesserint, disputandum est, determinandum vero cum venerit filius hominis in sua maiestate.

Congregati sunt itaque omnes consules et maiores civitatis, et diutius habito consilio super hiis, quid esset faciendum ad purgandam huiusmodi turpitudinem, tandem de consilio et voluntate communi decreverunt convenire operarios ad effodienda sepulcra maxima, in quibus multa corpora humana possent collocari, quorum profunditas erat trium lastrorum, latitudo ab omni parte decem cubitorum, et quodlibet sepulcrum capiebat corpora mille vel paulo magis vel minus. Haec sepulcra horrenda prae sui magnitudine erant numero octo: unum apud sanctum Petrum in vico Theutonicorum, in quo proiecta sunt 2000 corporum, apud ecclesiam sancti Lazari inter leprosos duo fossata, apud ecclesiam sancti Johannis in Piscina duo sepulcra, in Psarz duo sepulcra, apud ecclesiam sancti Johannis in Obora unum. Haec omnia sepulcra repleta sunt corporibus humanis in spatio sex mensium. Diebus vero vernalibus, cum iam terra resoluta fuisset, brumalibus recedentibus auris, sepeliebantur funera in insulis arenosis et campis ante moenia civitatis. Erant etiam ad officium sepulturae deputati aliquot viri, qui laboribus insudantes toto die vix poterant deferre ad sepulcra omnia corpora, quae occubuerant ipso die ante solis occasum. Sed quia ex alia parte pontis civitas Antiqua populosior est, in curruum vectura trahebantur corpora ad humandum. Et si in una civitate tot millia hominum tam in brevi spatio scribantur decessisse, quot millia hominum per totum regnum Bohemiae respectu unius civitatis computabantur cecidisse, cum nec tricesima pars totius regni Bohemiae sola civitas Pragensis esse comprobetur? Et sic indubitanter fertur per totum regnum maior pars hominum occubuisse. Multi etiam agonizantes dicebant: O si nati non fuissemus, nec oculus cuiusquam nos vidisset! O utinam translati fuissemus de utero matris ad tumulum, saltem manus propinquorum officio interessent sepulturae; quia

Dulcius ossa cubant manibus tumulata suorum.

Melius enim erat nos bene mori, quam male vivere, cum et auctoritas dicat:

Non bene pensantur laeti dispendia luctus,

Plus moritur vivens, quam valet esse miser. Quidam homines miserrimi et infelices, egestate nimia depressi, naturam corporis sui fovere nutrimentis consuetis non valentes, devorabant cadavera iumentorum, pecorum et quorumlibet animalium, mortuorum canum. Imo etiam, quod horribile est auditui et nefandum, tamen quia auditui multorum insonuit, sub silentio transire non possumus, quod quidam more canum latrantium homines perimendo in huius miseriae naufragio pro sustentaculo corporis devorabant. Quidam autem suspensos patibulo nocte furtim ablatos tempore quadragesimali non deserentes, timore dei avulso, comedere non formidabant, hominum abiecto pudore.

Praeterea eodem anno contigit in villa dicta Horaz, spectante ad ecclesiam Saczsensem, atque Pragensem, quod quaedam filia omni pietate deposita, et immemor maternae dilectionis, matrem suam incisam in partes decoquens manducavit. Et quia hac tempestate multa mala effluxerunt in Bohemos, et qualiter diversarum poenarum aculeis sint stimulati, ut patuit in praemissis, procurante Saxonum industria, sed ne videamur digredi a tramite veritatis ipsam palliando, ut verius dicamus, Saxonum malitia principaliter et dolo procurante, ut autem appareant lucidius acta fraudum et dolositatum ipsorum, originem eorum describendo circa opera ipsorum in apertum producemus.

Etenim super origine gentis Saxonum varia opinio est, aliis aestimantibus de Danis Northmannisque originem duxisse, alii vero, quibus et Graeci dicuntur consentire, eos reliquias Macedonici exercitus, qui secutus magnum Alexandrum post mortem ipsius per totum orbem sit dispersus. Invenimus etiam in scriptis cuiusdam historiographi, quod antiquitate tradente ab Anglis, Britanniae incolis, sint egressi, et per oceanum navigantes, Germaniae litoribus studio et necessitate quaerendarum sedium sint appulsi in loco, qui vocatur Hathuloga, eo tempore, quo Theodoricus, rex Francorum, contra Irminfridum, ducem Thuringorum, dimicans, terram eorum crudeliter ferro vastavit et igne. Cumque primum terrae applicuissent, incolae ipsius terrae, qui Thuringi dicuntur, adventum eorum graviter ferentes, arma contra eos moverunt. Saxones vero acriter resistentes portum obtinuerunt. Diu denique inter se dimicantibus et multis hinc inde inter se cadentibus, tandem utrisque placuit de pace tractare, initumque est foedus eo pacto, quo haberent Saxones vendendi emendique copiam, ceterum ab agris, a caede hominum atque rapinis abstinerent. Stetitque idem foedus inviolabile multis diebus. Cumque Saxonibus iam defecisset pecunia, quod emerent aut venderent non habentes, inutilem sibi pacem esse arbitrati sunt. Ea igitur tempestate contigit adolescentem quemdam egredi de navibus oneratum multo auro, torque aurea, simulque armillis aureis. Cui obvius quidam Thuringorum, quid sibi vult, inquit, tam ingens aurum circa tuum famelicum collum? Emptorem, inquit, quaero, ad nihil aliud istud aurum gero, qui enim fame premor, quid auro delector? At illo qualitatem, quantitatemque pretii interrogante ait: Nullum mihi discrimen est in pretio, quidquid dederis, gratum habeo. Subridens Thuringus ait: Quid si de pulvere isto sinum tibi implebo? Erat autem in eodem loco congesta humus plurima. Saxo nihil cunctatus aperit sinum, et accipit humum, illico Thuringo tradens aurum et laetus uterque ad suos abiit. Thuringi Thuringum laudibus ad coelum tollunt, qui nobili fraude Saxonem decepit, fortunatumque eum inter omnes mortales fuisse dixerunt, qui vili pretio tam ingens aurum possederit. Interea Saxo privatus auro, oneratus vero multa humo appropiat navibus. Sociis igitur ei occurrentibus et quid ageret ammirantibus, alii amicorum eum irridere coeperunt, alii arguere, omnes pariter eum amentem crediderunt. At ille postulato silentio, sequimine me, inquit, optimi Saxones, et meam vobis amentiam probabitis utilem. At illi, licet dubii, sequuntur tamen, ille autem sumpta humo per vicinos agros, quam subtilius potuit, eam dispersit, et castrorum loca occupavit. Ut autem viderunt Thuringi a Saxonibus castra occupari, intolerabilis eis est res visa, et missis legatis conquesti sunt de foedere violato et rupto pacto ex parte Saxonum. Saxones responderunt se hactenus foedus inviolabiter servasse, terram vero proprio auro comparatam cum pace velle obtinere, aut certe armis defendere. His auditis incolae Thuringiae aurum Saxonicum maledicunt, et quem paulo ante felicem praedicabant, auctorem perditionis suae atque regionis fatebantur. Ita deinde accensi coeco Marte, sine ordine et sine consilio irruunt in castra, Saxones vero parati hostes excipiunt sternuntque, et rebus prospere gestis, proxima circumcirca loca iure belli obtinent. Diu itaque cum ab alterutris pugnatum foret, et Thuringi a Saxonibus se superatos viderent, per internuntios pacificari cum eis quaerunt, eosque in terra, quam acceperunt, sedere concedunt. Hacc ideo inseruimus, ut prudens lector agnoscat, quanta perfidia, dolo fraudeque usi sint. Ignorantes deum creatorem coeli et terrae, maris et in hiis degentium, coluerunt eos, qui natura non erant dii maximeque Mercurium, cui certis diebus humanis quoque hostiis litabant. Deos suos neque templis includere, neque ullae humanae speciei assimilare pro magnitudine et dignitate divinitatis licitum arbitrati sunt, lucos ac nemora consecrantes deorumque nominibus appellantes, secretum illud sola reverentia contemplabantur. Auspicia et sortes quam maxime observabant, quarum sortium consuetudo simplex erat. Virgam fruiferae arbori decisam in surculos amputabant, eosque notis quibusdam discretis super candidam vestem temere ac fortuito spargebant. Mox si publica consultatio fuit, sacerdos populi, si privata, ipse paterfamilias precatus deos coelumque suspiciens ter singulos tulit, sublatisque secundum impressam antea notam interpretatus est; et si prohibuerunt, nulla de eadem re ipsa die consultatio erat; si permissum est, eventuum adhuc fides exigebatur. Avium voces volatusque interrogare proprium gentis illius erat, equorum quoque praesagia ac motus experiri, hinnitus ac fremitus observare, nec illi auspicio minor fides adhibebatur, non solum apud plebem sed etiam apud proceres.

Erat et alia observatio auspiciorum, quo solebant eventus gravium explorare bellorum; eius scilicet gentis, cum qua bellandum fuit, captivum quoque modo interceptum cum electo popularium suorum patriis quoque armis committere, et victoria huius vel illius in providentia habere. Frondosis arboribus fontibusque venerationem exhibebant. Truncum quoque ligni non parvae magnitudinis in altum erectum sub divo colebant, patria eum lingua Irminsul appellantes, quod latine dicitur universalis columna, quasi sustinens omnia. Quomodo autem certis diebus, cum aut luna inchoatur aut impletur, agendis rebus auspicatissimum initium crediderunt, et alia innumerabilia vanarum superstitionum genera, quibus impliciti tenebantur, observaverunt, praeterimus. Haec ideo scripto commendavimus, quo prudens lector agnoscat, a quantis errorum tenebris per dei gratiam sunt liberati, qui erant cultui daemonum dediti veraeque religioni contrarii, neque divina neque humana iura illicitum vel inhonestum transgredi putantes. Quotiescunque ab aliquo rege superati sunt, eidem supplices sese dederunt, imperata facturos polliciti sunt, obsides, qui imperabantur, absque dilatione dederunt, legatos, qui mittebantur, susceperunt. Quandoque ita domiti et emolliti fuerunt, ut etiam cultum daemonum dimittere et christianae religioni se subdere per omnia promitterent; sed sicut ad haec facienda aliquoties proni, sic ad eadem pervertenda semper fuere praecipites.

Anno domini 1283, VII Kal. Januarii, hoc est in die beati Stephani, contigit, quod raro contingere solet. Apparuit iris mirae pulchritudinis, quae circumdabat totam civitatem Pragensem, extendens finem unum ultra muros civitatis versus meridiem, alterum super flumen Wltavae ab alia parte civitatis versus aquilonalem plagam, per quam quidam Judaeorum, quaedam etiam feminae christianorum eventum futurum bonae fortunae toti regno Bohemiae fato praestigii praedixerunt, asserentes, ut quemadmodum iris opponens se imbribus tempestatum turbines restringit, sic domino deo gubernatore totius orbis concedente, incolas regni Bohemiae a pressuris et variis passionibus conservabit. Sicut et in alio signo, videlicet in stella, quae visa est Nonas Aprilis super cornu lunae lucidissimo splendens fulgore, quia sapientes et literati viri adventum sui principis et heredis regni Bohemici Wenceslai, qui morabatur apud Ottonem, marchionem Bramburiensem, tutorem suum, praedixerunt. Cui advenienti IX Kal. Junii occurrerunt barones ceterique milites ad plura milliaria. Clerici vero totius civitatis cum populo occurrentes ei, processionibus susceperunt eum honorifice ante valvas castri decantantes: Advenisti desiderabilis cum aliis hymnis et canticis, populo etiam decantante: Hospodin pomiluy ny. Cui processioni interfuit Thobias episcopus cum canonicis ecclesiae suae, et ceteri claustrales conventus, Brzevnoviensis, Strahoviensis, Praedicatores, fratres Minores, et omnium ecclesiarum rectores, seculares viri et feminae, ceterique omnium operum artifices.

Idem marchio Bramburiensis finito officio tutelae, cum deberet secundum normam legalem reddere rationem de amministratione sui officii, ut tradunt leges imperiales in institutione de Atiliano tutore, ubi dicitur: Cum tutores pupillorum pupillarumve negotia gerunt, post elapsum terminum tutelae iudicio rationes reddunt. Idem marchio, dudum accepta pecunia 15000 marcarum argenti de collecta generali, adhuc stimulo cupiditatis accensus, pudore hominum abiecto, exegit a duce Wenceslao Bohemorum 20000 marcarum argenti pro absolutione suae tuitionis, non attendens, quod in eisdem legibus promulgatum esse reperiatur, quod nonsolum tutores vel curatores pupillis vel adultis ceterisque personis ex amministratione teneantur, sed etiam in eos, qui satisdationes accipiunt, subsidiariam actionem esse ipsis pupillis, quae ad ultimum eis praesidium possit afferre. Detinuit etiam idem marchio pro eadem summa pecuniae ratione pignoris munitiones firmissimas, videlicet Dieczin, Ustie, Pontem, Ronow, Bezdieziecastra, cum civitatibus, donec praedictae pecuniae summa solveretur ex integro.

Eodem anno ver totum siccum fuit. Hoc etiam anno IV Idus Maii frigus vineas et fructus arborum ita enormiter laesit, quod penitus nullos fructus protulerunt; laesit etiam segetes frumenti hiemales et aestivales per totam Bohemiam tritici, siliginis, ordei, pisae ceterorumque seminum, ita quod in plurimis locis defalcatae sunt propter suam infructuositatem, quia nutrimenta parva vel nulla humanis usibus conferre videbantur.

Eodem anno consecrata est ecclesia sancti Nicolai in suburbio Pragensi a venerabili patre et domino Thobia, dei gratia Pragensi episcopo, II Idus Januarii, in qua consecratione quidam contractus erectus est meritis et precibus sancti Nicolai.

Eodem anno XVIII Kal. Februarii stillicidia sanguinis manaverunt de pede crucifixi, locati circa tumbam sanctae Ludmilae in ecclesia beati Georgii, et super hiis, quae contigerunt et altera vice, viri fide digni testimonium perhibent dicentes, se talia vidisse.

Nec praetermittendum puto, cum sit memoria commendabili dignum, quod dominus Thobias, dei gratia Pragensis episcopus, licet ex officio sui regiminis teneatur omnes ecclesias suae dioecesis fovere, tamen ecclesiam Pragensem, cuius sponsus et dominus est, speciali dilectione confovendo, providit ei in ornatibus pretiosis et libris ecclesiasticis ad honorem et laudem divini cultus, nec non et beatorum martyrum Viti, Wenceslai atque Adalberti. Quarum rerum collatio talis est: Casula, dalmatica et subtile de axamito albo cum limbis magnis. Item contulit alium apparatum nigrum cum auro textum. Item pallam altaris de albo balcyno, farratum de ruffo cendato. Item aliam pallam, in qua est leo et aquila de plumario opere. Item tria mensalia altaris cum latis praetextis. Item strifeum axamitum, qui ponitur in parasceve sub reliquias, et quartum mensale longum, quod etiam ponitur sub reliquias. Contulit etiam missale magnum cum omnibus epistolis et evangeliis, tam ferialibus quam festivis, cum cantu per musicam scriptis, cum graduali et sequentiis. Item nocturnale magnum cum rubricis et cantu in ipso per musicam annotato per totum antifonarium. Contulit etiam breviarium de magna litera iuxta cursum Pragensis ecclesiae modo et consuetudine antiqua conservata. Talis quippe provisor dicitur utroque pede calciatus esse, qui non tantum sibi, sed ecclesiae suae iudicatur competenter providisse. Praecavit quippe de suspicione auctoritatis illius, quae dicit: Quicunque percepto principatus officio perfrui seculariter coeperit, libenter obliviscitur, quicquid religiose cogitavit.

* * *

Quia multorum hominum animos turbat sollicitatio de investiganda serie et descensione propaginis ducum ac regum regni Bohemici, qualiter a primo duce Prziemysl usque ad haec tempora, quot fuerint, et quis cui in ducatu successerit, ubi etiam regiae maiestatis dignitas exordium sumpserit, obmissa prolixitate verborum, quae sapientibus displicere, nonnullis etiam et fastidium generare consuevit, prout compendiosius potero, nitar explicare, ea tamen emendatione relicta, ut, ubicunque in hiis scriptis lectori nodus dubietatis occurrerit, ad depellendum errorem recurrat superius ad scripta, ibi enim plenius inveniet annotata.

In divisione orbis secundum geometricos Asia sub suo nomine dimidium, mundi obtinet, et dimidium Africa et Europa. In Europa sita Germania, cuius in partibus versus aquilonalem plagam invenitur locata esse Bohemia, quam fertur introisse homo nomine Bohemus cum paucis animabus, a quo tota terra vocata est Bohemia. Hic homo Bohemus circa montem Rzip inter duos fluvios, scilicet Ohram et Wltavam primas posuit sedes. Postmodum labentibus temporibus vir quidam nomine Crochko inter ipsos oriundus extitit, ad quem tam de propriis tribubus, quam etiam ex tota plebe omnes dirimenda iudicia confluebant. Hic vir carens virili prole, genuit tamen tres filias phitonissas, quarum prima Kazy, secunda Tetka, tertia Liubussie sunt nuncupatae. Haec Liubussie, licet fuisset natu minor, sed prudentia multo maior emicuit. Hanc sibi omnis populus, commune consilium iniens, post decessum patris eius praefecit iudicem. Orta est autem eisdem temporibus in populo discordia non modica, et deferentibus querelis ad dominam et petentibus, ut citius sententias diffinitivas pronuntiaret, fertur respondisse: Ad dirimenda iudicia cognitio causarum necessaria est, nam sine cognitione multotiens iusti damnarentur. Et non poterat in continenti petitionibus eorum satisfacere. Tunc populus sprevit dominam suam et iudicia eius, dicens, quamlibet feminam, magis virilibus amplexibus aptam, quam dictare militibus iura. Ad haec Liubussie cernens a populo tantam illatam contumeliam, femineo pudore celans ac pallians iniuriam ait: Si digna non sum praeesse vobis, ite et eligite vobis dominum, et quem elegeritis, erit dux vester et mihi maritus. Et continuo dans eis indumenta regalia, nominans villam nomine Stadicz, quae sita est circa fluvium Belina, misit eos, dans eis et equum suum, cui equo cognita erat via, quae perduxit eos usque ad praefatam villam, dicensque ad eos: Invenietis hominem circa villam nominatam nomine Prziemysl in agro arantem variis bobus, ipsumque adducite, et erit vester dux et mihi maritus. Qui pergentes compleverunt omnia iuxta mandatum dominae suae. Hic vir, qui vere ex virtutis merito dicendus est vir, qui omnia iura excogitavit et dictavit, quibus haec terra utitur et regitur, hic est primus dux Bohemiae.

Primus dux Prziemysl.

II Nezamysl.

III Mnata.

IV Vogin.

V Unislaw.

VI Crezomysl.

VII Neklan.

VIII Hostivit.

IX Borziwoy, primus christianus; baptizatus est a Metudio, episcopo Moraviensi, anno dominicae incarnationis 894.

X Spitigneu.

XI Vratislaw.

XII Wenceslaus sanctus, fraterna fraude martyrizatus IV Kal. Octobris.

XIII Boleslaus ferus, fratricida.

XIV Boleslaus pius, creator episcopatus Pragensis.

XV Boleslaus mitis.

XVI Wladiwoy.

XVII Jaromir.

XVIII Odalricus.

XIX Brzieczislaus.

XX Spitigneus, fundator ecclesiae Pragensis.

XXI Wratislaus dux et primus rex Bohemiae.

XXII Conradus dux.

XXIII Brzieczislaus dux.

XXIV Borziwoy dux.

XXV Swatoplik dux.

XXVI Wladislaus dux.

XXVII Sobieslaus dux.

XXVIII Vadislaus dux et secundus rex Bohemiae, fundator Strahoviensis ecclesiae.

XXIX Fridricus dux.

XXX Sobieslaus dux.

XXXI Conradus dux.

XXXII Henricus dux et episcopus.

XXXIII Wladislaus dux.

XXXIV Prziemysl dux et tertius rex Bohemiae, qui et Otakarus dictus est.

XXXV Wenceslaus rex.

XXXVI Prziemysl rex.

XXXVII Wenceslaus rex.

Et quia numerum ducum ac regum et ordinem breviter hoc loco descripsimus, dignum duximus, ut numerum annorum et distantiam temporum inter ipsos describamus. A primo igitur duce christianorum Borziwoy usque ad Wratislaum, primum in regem Bohemiae, leguntur successive fuisse XII duces, infra quod tempus computantur lustra XL. A Wratislao primo rege usque ad Vadislaum secundum regem fuerunt duces sex, infra quorum tempora subputavi...

Cronica finitur, qui mortuus est sepelitur.