[ANNALES OTTAKARIANI]

1254, XIX Kalend. Januarii Prziemysl, filius regis Wenceslai, profectus est in Pruziam signo crucis accinctus, pugnaturus contra Prutenos, quem multa turba nobilium Bohemiae, Moraviae et Austriae secuta est et aliorum militum generis inferioris. Veniens ergo Wratislaviam nativitatem domini celebravit, et cum magno honore a ducibus Poloniae et nobilibus ac episcopo Wratislaviensi decenter susceptus, et per aliquot dies cum omni exercitu suo decentissime procuratus est. Eo igitur in Wratislavia commorante, accessit ad eum marchio Branburiensis cum exercitu suo, et ambo pariter profecti sunt in Prussiam, ducentes secum multitudinem copiosam.

1255. Interea potentes et maiores terrae Prussiae divino, ut credimus, timore perterriti ac nomine principis Bohemiae audito, cum omni humilitate venerunt ad eundem principem, se cum suis omnibus eius ditioni ac fidei christianae dedentes. Quos piissimus princeps benigne suscipiens, ad baptismi gratiam invitavit et unum potentiorem ex illis ipse princeps de sacro fonte levavit; et eum suo nomine vocavit, appellans eum Otakarum, alium marchio Branburiensis de fonte levavit, et eum suo nomine nominavit. Inde plures nobiles de utero matris ecclesiae levaverunt, et eosdem nominibus suis nuncupaverunt, ac eisdem vestimenta sua quamvis pretiosa donaverunt. Inde ad quendam montem venientes, quem Montem Regalem appellaverunt, fecerunt munitionem ad maiorem fidei christianae corroborationem. Inde plurimis Prussorum populis a domino episcopo Olomucensi et ab aliis episcopis baptizatis, princeps terrae Bohemiae et marchio Branburiensis, confortatis in fide Christi Jesu neofitis, et obsidibus ab eisdem receptis, comissa terra et populo in manus cruciferorum de domo Teutonica, redierunt ad propria cum omni prosperitate et laetitia. Princeps ergo Bohemiae venit Opaviam VIII Idus Februarii, inde properavit ad Austriam, ubi totam manendo transegit quadragesimam. Postea in octava paschae venit in Bohemiam, et cum magno tripudio cleri ac populi civitatis Pragensis, cum processionibus susceptus est honorifice VI Idus Aprilis et in ecclesia kathedrali ab episcopo et eiusdem ecclesiae canonicis. Principe autem exeunte de castro Pragensi magna vis ventorum cum turbine exorta est. Unde quendam equitem sequentem principem deiecit de ponte ante castrum, cuius equus mortuus est ex casu, ipse vero sanus evasit. Campanarium etiam ligneum cum campanis infra muros sanctae Mariae corruit eadem hora vi ventorum magna impellente, et aliae plures ruinae factae sunt in civitate et per villas.

Anno dom. incarn. l26O inter principes et proximos alti sanguinis, Prziemysl scilicet, dominum et heredem regni Bohemiae, ducem Austriae et Styriae et marchionem Moraviae, ex parte una, et Belam et natum eiusdem Stephanum, Ungariae reges, ex altera, data prius ante aliquot annos occasione, immo causa ex parte ipsorum Ungarorum regum, rursus priore acrior est discordia suscitata. Siquidem senior Ungarorum rex Bela contra initam compositionis olim formam cum nepote suo, dicto domino regni Bohemiae, et utrimque sacramentis corporaliter praestitis et publicis instrumentis exinde confectis firmatam, mox eodem anno veniens, quo ipsa compositio celebrata, Moraviae, Austriae et partis Styriae, quae per praehabitam compositionem in sortem praefati nepotis sui ceciderat, visus est confinia occupare. Sed et natus eiusdem rex Stephanus, progenitorum suorum tyrannidis et caedis in innoxium Christi gregem habundantior aemulator existens, contra illustrem Karinthiae ducem Ulricum et fratrem eiusdem Philippum, quondam Salburgensem electum, dicti regis Bohemiae consobrinos, paci praenotatae inclusos, exercitum infidelium, inhumanorum scilicet hominum, Comanorum, producens, in gravi et indifferenti strage monachorum, clericorum et simplicium laycorum cum parvulis eorundem, raptu et violatione sanctimonialium et matronarum, et abductione huiusmodi et iuvenum transformandorum in ritum alterum, et conflagratione monasteriorum et aliarum ecclesiarum et magnae partis terrae Karinthiae, stupenda nimium flagitia perpetrata perperam perpetravit. Pro quibus forefactis contra iusiurandum et aliis, quae compendii gratia praetermitto, quia nulla satisfactio est secuta, ad instantiam Styriensium nobilium et civitatum, de concilio inclyti comitis Ottonis de Hardek et quorundam Australium et perpaucorum admodum de Moravis, dictus dominus regni Bohemiae Styrienses in suam protectionem recepit. Licet igitur in potestate regis Stephani tunc pene fuisset Styria universa, et Ungari in ea quaeque castrorum et civitatum praesidia obtinerent, tamen cum dicto comite de Hardek et quibusdam Australibus et Styriensibus brevi tempore dictum regem Stephanum et Ungaros de ipsa Styria supra opinionem humanam valide eiecerunt, civitates et castra inibi capientes. Petovia tamen castrum, in quo dicti regis Stephani uxor, natione Comana, sacramentis tamen fidei initiata, personaliter tunc manebat, cum civitate et paucis quibusdam aliis castris ad tempus remanserunt in dicti regis Stephani potestate. Unde in iniuriam praefati domini regni Bohemiae per Moraviam et Austriam, immo in offensam Christi patratarum, et livor odii atque zeli exinde concepti, et plaga doloris dolosa tumens spiritu indignationis, quasi rupta cicatrice foras in publicum proruperunt. Nam anno domini 1260 inchoante inter principes praenotatos denuo sunt inimicitiae publicatae, adeo quod eodem anno sacro quadragesimali tempore validos utrinque contra se invicem exercitus produxerunt. Verum cum ex utraque parte necessaria exercitibus deessent, praesertim pro equis, coacti sunt principes memorati usque ad festum beati Johannis baptistae proximo venturum treugas paci, ut sperabatur, praeambulas prorogare. Sed in contrarium, proh dolor! res evenit. Nam ni fallar, quod ante, et postmodum initia sunt dolorum, quae gesta sunt.

Igitur constituto treugarum tempore accedente, iunior rex Ungariae Stephanus cum robustioribus et electis bellatoribus Ungaris et Comanis ad insidiandum passim et separatim venienti de Bohemia et Polonia se paravit exercitui, disponens irruere super incautos, quicunque sibi occurrerent priores. Qui cum venerabilis domini Brunonis, Olomucensis episcopi, et Henrici Sleziae et Wladislai Opoliensis illustrium ducum castra in pratis circa Pohorliz metata clam invadere et percutere decrevisset, et ad hoc peragendum tota nocte pluviosa et nubila processisset, errante ductore prope Walkenstein et Stozecz praeter propositum in ortu diei devenit, ubi e vicino circa praesidium, quod Lava nominatur, in pratis fuit locus, in quo iuxta condictum universus domini regni Bohemiae exercitus mox circa festum beati Johannis baptistae debuit congregari. Ad quem locum ingenui genere, inclyti probitate ac spectabiles dignitate viri, uterini fratres Otto et Conradus, comites de Hardek et Playn, primi cum suis omnibus advenere. Quibus cum suaderetur, ut usque ad adventum exercitus se intra Lavensem reciperent civitatem, ne forte Comanorum et Ungarorum insidiis ipsos praeoccupari contingeret immunitos, verum tanquam viri animo et viribus fortes, immo ultra modum audaces id facere recusarunt, quin post extensis in campo teutoriis, licet pauci, diebus et noctibus inibi perdurarunt. Exinde cum die sabbati, quae fuit tertia dies post festum beati Johannis baptistae, ad locum condictum in pratis circa Lavam a diversis partibus confluens utcunque coepisset exercitus domini regni Bohemiae apparere, et concurrentes armis pressi et laboribus fatigati, hii de Bohemia et Moravia cum suo domino principe, alii de Saxonia cum marchione de Brandeburk, quidam vero cum venerabili domino Olomucensi episcopo et illustribus Zlesiensi et Opoliensi ducibus memoratis castra inibi metarentur, subito rumor insonuit in castris, quod Comani nimium prope forent, vicinam juxta regionem spoliis et strage vastantes et incendiis conflagrantes. Proinde universalis commotio fit in castris, et mirum in modum animo voluntarii et armis instructi per ordinatas acies ad pugnandum exeunt universi. Quibus taliter egressis in campum, utrum ex industria an per errorem nescio, deus scit, subito nunciatur paucos infidelium hostes praedicta fecisse, sed iam eosdem esse in fugam conversos. Tunc cunctorum ad id assentione fallaci securitatem ipsis pessimam generante ad castra singuli revertuntur, praenotati vero comites de Phleyn et strenuus miles Cadoldus Orphanus cognonime cum paucis aliis, quasi pro custodia exercitus remanserunt in campo. Qui licet frequenter experti dolos in certamine Comanorum vel ceterorum, tamen, ut ait auctoritas: fata nolentem ducunt, volentem trahunt, se in praeceps dederunt ad hostem fugam simulantes longius persequendum. Quos aliqui ex nostris magni et nobiles passim sine ordine prosecuti, cum eisdem per insidias latentes a tergo conclusis et taliter postmodum interemptiis et ipsi quidam quidem mortis, quidam vero captivitatis, tunc simul exstiterunt laqueis irretiti. Quod cum licet tam dubie quam varie insonuisset in castris nuntiantibus quibusdam, quod praedicti comites et Cadoldus et ceteri, qui cum ipsis erant, adversariis occupatis postularent succursum, aliis vero e contra referentibus, quod ipsi ab hostibus potius praeoccupati fuissent - quod et fuisse verius rei postmodum probavit eventus - mox a mensis surgunt principes, ad arma festini anhelant milites et clientes, et contra inimicos loricati, scutati et galeati, et nonnulli incoopertis equis properarunt sine modo. Qui cum inclitos paulo ante dictos bellatores scilicet Cadoldum et comites et quosdam alios reperissent in via, in loco pugnae absque anima humi prostratos, et ex hiis plerosque prorsus nudatos, nonnulli fortes ipsorum pavore concussi, obriguerunt prima facie quasi lapis, plurimis etiam ad hostes terga vertentibus; nihilominus dominus regni Bohemiae cum paucis et dominus Olomucensis episcopus priores omnium, et marchio Branburiensis cum suis fugientes adversarios presequuntur. Quibus cum dictus dominis regni Bohemiae et Olomucensis episcopus priores omnium proximassent, marchione Brandeburgensi adhuc a remotis sequente, alii visi sunt subsistere et ex adverso acies suas ordinare. Verum eodem marchione propius accedente, facta tunc magna obscuratione aeris, et a commotione et voce tonitrui et sonitu grandis pluviae cum fulgore choruscante, licet nemine persequente, eo quod supra modum defecissent lassati equi christiani exercitus, in fugam sunt inpii conversi. Et cum fluvius Morawa, quasi apertis coeli katharactis et velut facto desuper kathaclismo, tunc nimium inundasset, in eodem hostium plurimi veraciter feruntur perisse submersi. Nihilominus tamen propter Cadoldi et comitum et aliorum lugubrem casum pene usque ad desperationem exercitus deiicitur christianus.

O quantus luctus! et o quanta Lavensium lamenta fratrum Minorum, quando ad ipsos cum eiulatu et planctu cunctorum fere, qui ceciderant, passim funera differuntur! Amodo quid facturus esset dominus regni Bohemiae, tanti exercitus caput ex dolore lanquidum, dubitatur. Aspirant plures ad reditum, sed notam probitatis vitantes, tanquam filii huius seculi prudentiores filiis lucis, praesertim principes et maiores barones singuli per alios satagunt id fore et videri persuasum. Oritur exinde dissensio, per occasionem salubris unitatis et victoriae demum paritura salutem.

Nam cum imponeretur dictis Henrico Zleziae et Wladislao Opoliensi ducibus, quod ipsi primi a loco castrorum ad propria intenderent remeare, confusibiliter solvendo exercitui causam taliter tunc daturi, hiidem tanquam viri strenui et prudentes inficiantur dictum de ipsis, et huiusmodi concilii portum seu radicem in Branburgensem referunt marchionem. Ex tunc omni controversia cessante, communi concilio et pari voto illuc tendit exercitus universus, ubi nunciatur, rex Ungariae sua castra fuisse metatus. Itaque concurrentibus simul ad idem domino Philippo, quondam Salzburgensi electo, et fratre suo Ulrico, illustri Karinthiae duce et Styriensi, cum die dominica infra octavas apostolorum Petri et Pauli, post auditas in aurora missas; ex communi condicto et principis, qui caput erat, et aliorum principum edicto, ad plenum, ut opus erat, armis instructus, et per ordinatas acies incedens, et montana atque plana operiens, apparuisset hostibus fidelium exercitus copiosus, saepe dicto domino regni Bohemiae sub vexillo gloriosissimi martyris Wenceslai cum suis de quadam montis declivi in suprema tamen plani altitudine castra adversariorum spectante, hiidem infideles et ceteri, qui cum ipsis erant, sicut ipsi postmodum retulerunt, statim tunc in fugam fuissent conversi, nisi in faciente chaos inter nos et se fluvio dicto Morawa fiduciam habuissent; nec mirum, quia timor et tremor super impios cecidere, cum Manaym, id est castra dei, contra se viderent venire. Siquidem domini regni Bohemiae et aliquorum principum, quam tunc conceperant devotio et pia proposita et vota, quibus domino se astrinxerant, spondentes vitam suam et terrarum suarum status suos in monetis et aliis in melius commutare, et plurimorum baronum et militum aliorum ad confessionem et signaculum sanctae crucis confugientium forsitan exorta conversio ex timore; magnae autem a magna parte christianitatis usque ad Coloniam magnam et ultra orationes pro ipsis sollemniter ad deum fusae ipsis, immo multo populo christiano divina praesidia et angelica meruere. Quid multa? Quem delectat plenius commissi postmodum belli processum et exitum (cognoscere), legat subiectam epistolam ex parte domini regni Bohemiae sanctissimo in Christo patri ac domino Alexandro, dei gratia papae quarto, exinde directam, quae talis est:

Sanctissimo in Christo patri ac domino Alexandro, dei gratia sacrosanctae Romanae ecclesiae summo pontifici, Otakarus, eadem gratia dominus regni Bohemiae, dux Austriae et Styriae et marchio Moraviae et cetera. Quia pium pastorem suarum a lupis liberatio ovium delectat, ac beniguum patrem iocundum reddit cum salute prosperitas filiorum, gravis belli, quod adversus Belam et natum eiusdem Stephanum, Ungariae reges illustres, et Danielem, regem Rusiae, et filios eius, et ceteros Ruthenorum ac Tataros, qui eidem in auxilium venerant et Boleslaum Cracoviensem et Lestkonem iuvenem, Lasiciae duces, et innumeram multitudinem inhumanorum hominum Comanorum et Ungarorum et diversorum Sclavorum, Siculorum quoque et Walachorum, Bezzerminorum et Hysmahelitarum, scismaticorum etiam, utpote Graecorum, Bulgarorum, Rusciensium et Bosnensium haereticorum, auctore deo gessimus, et victoriae nobis datae coelitus, et post victoriam inter nos ex parte una et dictos reges ex altera concordiae reformatae processum non ab re paternitati vestrae duximus praevia veritate praesentibus declarandum. Sane cum ad flumen, quod Morawa dicitur, circa locum a castro et oppido Hemburk duobus milliaribus distantem, Ungariae ac Austriae confinia inibi terminantem, cum nostris exercitibus venissemus, dictos reges et exercitus eorundem illis castra metatos in opposita parte ripae invenimus ex adverso. Sicque factun est, ut nostra et adversariorum castra solus duntaxat divideret fluvius memoratus. Cumque sic loci positio se haberet, ut ad adversarios sine irremediabili nostrorum iactura votivum non possemus consequi accessum, et pro reformanda inter nos et eosdem reges pace fuisset utrimque aliquoties multipliciter attemptatum, ipsis vero regibus de die in diem et de hora in horam suus in diversas variantibus voluntates, non restaret aliquis paci locus, haud dubium ad instar Pharaonis corda illorum indurante domino ultionum; novissime unius duorum parti adversae obtulimus optionem, ut videlicet vel illa nobis cederet, quatenus ad eandem gerendi belli causa transire possemus, vel nos id parti adversae concederemus. E quibus disiuncte partibus alteram pars adversa elegit, ut videlicet nos cederemus et nostra cessione eisdem locum transeundi daremus. Et ut id posse fieri videretur quovis impedimento cessante, dicti reges et eorum bani et comites treugas constitutas et suis iuramentis firmatas per totum diem beatae Margaretae festum proximo praecedentem et medietatem ipsius festi diei nobis mediantibus idoneis nunciis remiserunt. Verum hiidem sua pacta et iuramenta soliti violare, per vada inventa et sibi aptata clam noctu ad nostram partem cum omni suo exercitu transierunt. Et cum diceremus: pax et securitas! subito cum inenarrabili multitudine contra nos inprovisos apparuerunt in campo. Et cum in spe treugarum vix decima pars nostri exercitus penes nos pro nostrae personae custodia remansisset, eo quod plures de nostris transito Danubio oppidum Hemburk intraverant, alii vero cum curribus descenderant ad stationes et loca castrorum, hostes nostri fraude pleni in modum semicirculi per ordinatas acies nos cingentes, nisi dominus adiuvisset nos, vivos nos forsitan deglutissent. Igitur in tam inevitabili necessitatis articulo constituti, attendentes potestatem esse coelestem, et quoniam non multitudine exercitus sed de coelo victoria datur munere magni dei, totam in adiutorio altissimi spem ponentes, nostros adiutores et commilitones primitus adhortati, in plurimos adversariorum cuneos, data nobis de coelo fiducia, irruimus confidenter. Quos deus per manus nostras et nostrorum immu suorum militum exterruit et prostravit et in fugam convertit, ita ut fugientibus cum impetu et sese invicem comprimentibus dictus fluvius Morawa iuxta sui praesagi nominis ethymologiam, tamquam mare rubrum Aegyptiis, multo caesorum sanguine rubricatus, factus sic in se submersis et intereuntibus mortis via. Siquidem in eodem fluvio fugientium a facie dei peccatorum tanta periit multitudo, quod per cadavera hominum et equorum quasi per factos pontes nonnuli ex nostris adversariorum castra intraverunt, et occupantes currus, tentoria et expensas quoque pretiosas spolia acceperunt. Quamvis igitur post triumphum divinitus nobis datum, quem admodum communiter videbatur, regnum Ungariae nostrae ditioni potuerimus sibiugare, et idem in perpetuam premere servitutem, advertentes tamen, quo melius sit bonum vicinum habere concordem, quam superare et exterminare rebellem, pensantes etiam, quoniam, ut ait imperator Constantinus: crebro suaviores fiunt amicitiae post inimicitiarum causas ad concordiam restitutae, cum principibus et proximis alti sanguinis nostri, dictis scilicet Ungariae regibus et domina regina et iuvene rege Bela, secundum oblatam nobis a magno comite Rulando de Posonio formam, maluimus pacis federa reformare, quam vastando et debilitando magnum Ungariae regnum ad idem et nostri terras dominii Tataris aditum aperiere. Praenotatae itaque compositionis formam praedictorum regum, reginae et ducis Belae sigillis signatam vestro apostolatui transmittentes, suppliciter petimus eandem a sede apostolica confirmari, et ut operae pretium est, apostolico in aevum patrocinio communiri.

Itaque talis ac tanta victoria digne soli deo et sanctis eius est cum condignis gratiarum actionibus et laudibus ascribenda, quod etiam ex quibusdam revelationibus comprobatur. Siquidem a multis fertur, quod quidam viri, qui a tergo ad custodiam exercitus fuerant deputati, imminente proelio referunt se vidisse quandam avem in lineamentis ad modum aquilae figuratam, sed in colore nive candidiorem, habentem aureum caput et collum, vexillum beati Wenceslai quondam ducis, semper vero patroni Bohemorum, inclyti martyris, inseparabiliter prosequentem; quae passim visa est eisdem crescere, quoad usque ad pugnam procedentem universum corpore et plumis cooperuit exercitum christianum. Eodem etiam die vir nobilis et devotus et omnimodis fide dignus Johannes miles, filius Swoyslai, cum in domo propria aegrotaret, circa horam tertiam vidit in exatasi se quasi in campo certaminis cum exercitu suo constitutum. Quem cum cerneret esse modicum et inordinatum, simul vidit patronos Bohemiae gloriosos ad quendam campum lucidum tali ordine procedentes, primum conspicit procedentem sanctum Wenceslaum lorica indultum, habentem galeam suam in capite, gestantem gladium suum in vagina auro et gemmis ornata sub ascella sinistra, in dextra vero manu proprium vexillum praeferentem; quem immediate sanctus Adalbertus, veluti vir magnus et robustus, decenter ornatus pontificalibus, sequebatur. Post haec vidit beatum Procopium, quasi abbatem cum suo baculo pastorali sanctum pontificem a vestigio comitantem; novissime cernit sequi quinque fratres martyres, quasi propriis tunicis vestitos.Tunc idem miles audivit sanctum Wenceslaum praedictis gloriae suae consortibus sic clara voce dicentem: Debilis est noster exercitus, ad dei praesentiam mox tendamus. Quo dicto vexillum suum contra hostes extendit, qui statim in fugam universaliter visi sunt converti. Exterioribus quoque oraculis interior consolatio concordavit. Nam sicut saepedictus princeps Bohemiae et alii principes, barones et milites communiter retulerunt, quod, quamvis paulo ante pene emortui et totis viribus destituti, in ipsa tamen hora conflictus cum inexperta spiritus et corporis laetitia intra semet ipsos de assequenda victoria fere universi et singuli acceperunt responsum, parati non solum in hostes irruere, verum etiam muros ferreos audacter irrumpere. Jarosius etiam, purcravius Pragensis, vir fide dignus, coram episcopo Pragensi et praeposito et decano et canonicis in capitulo Pragensi retulit viva voce, quod exercitus eius, in cuius medio ferebatur vexillum sancti Wenceslai martyris, nullam laesionem aut iacturam sustinuit in equis et hominibus, sed quovis locorum se divertebat, adversarii a facie eorum terga vertebant fugientes. Ferrum etiam hastilis eius, in quo dependebat praedicti martyris vexillum, visum est a pluribus splendere velut radius solis praelucidus. Nuntii regis Ungariae, qui missi fuerant ex parte eius ad principem Bohemiae, retulerunt coram eodem principe et baronibus eius, quod hora congressionis exercituum ad invicem, Bohemi valido clamore in coelum exaltato canentes hymnum a sancto Adalberto editum, quod populus singulis diebus dominicis et aliis festivitatibus ad processionem cantat, equi adversariorum invitis sessoribus fugam arripuerunt.

Anno dominicae incarnationis 1264, IV Kal. Octobris in festivitate gloriosi patroni sancti Wenceslai idem rex Prziemysl currens ad ecclesiam maiorem, devotissime recommendans se orationibus tam clericorum quam laicorum, occurrit genero suo Ottoni marchioni et sorori suae, dilectissimis de Bramburk Czaslaw, qui filiam eorum secum duxerant, quam dominus rex, ne aliqua scintilla discordiae inter eum et regem Ungariae, patruum eius, remaneret, pro treugis retro habitis et pro pace perpetua terrarum suarum, dictam puellam filio regis nomine Belae, ante Posonium coram tribus episcopis, Pragensi, Olomucensi, Bramburgensi matrimonio destinavit copulandam. Nec est praetermittendum, qualiter sumptus epularum ducibus et marchionibus diversarum terrarum nec non terrigenis per suas terras, Bohemiam, Moraviam et Austriam, usque ad consummationem festivitatis fuerint ministrati. Quid plura? Venit rex Ungariae, portans aureas murenulas iuxta timpora dependentes, paucis comitantibus, videre sponsam filii sui, ad tentoria regis Bohemiae et ordinat dotem propter nuptias. Quo recedente filius suus Bela, speciosus forma prae filiis plurium, auditis missarum sollemniis, capiti puellae matrimonialiter sibi traditae coronam auream superponit, quam quidam suorum nobilium, evaginato gladio et vibrato de capite sponsae, abstrahit iuxta ritum suae gentis. Deinde navigio ducit ad propria non sine maximo parentum eiulatu.

Eodem die rex Bohemiae in quodam tentorio novo, ad modum ecclesiae praeparato et diversis pannis quasi de lateribus tecto, fecit milites quatuor marchiones et quintum ducem Poloniae, praeter alios comites et nobiles nobiliter decoratos; cum quibus exercens ludos militares et diversos actus, ponit ad mensam Ungariae regem seniorem in thabernaculis ad hoc sumptuose praeparatis cum diversis principibus, gratiose ministrans et habunde III Non. Octobris. Quis autem non possit mirari de tam magnifico principe, qui ab utero matris suae vocatus est rex aureus, qui auro et argento nec non sibi desuper data sapientia pontem trans Danubium iam altera vice suis exercitibus transeundum et redeundum mirabiliter super naves magnas artificiose fabricavit. Sic autem festo consummato, rex Otakarus Pragam revertitur sanus et incolumis cum suis omnibus.

Anno domini 1271 obiit Vitus, decanus Pragensis, Kal. Maii. Hic verbum vitae praedicando et docendo fideles Christi salutarem disseminavit scientiam, spe uberioris fructus suis pro meritis et laboribus, coelestia pro terrenis comparando. Illuminabat enim mentes hominum utpote lucerna lucens, et confluebant ad ecclesiam Pragensem occasione sermocinationis ipsius singulis diebus dominicis et festivis nobiles terrae et burgenses, ceteri etiam artifices et operarii, ut possent in arcella memoriae suae ad laudem et honorem dei et profectum ipsorum verbum salutis conservare. Contulerat enim sibi dominus gratiam non modicam eloquentiae proponendi verbi sui, spiritus sapientiae repleverat eum et intellectus, et ipse tamquam imbres misit eloquia sapientiae suae, per quos arida corda hominum irrigabat. Iste vir totum exposuit se ad opus ecclesiae et sua pro nomine Jesu Christi. Compilavit lectionarium, quod matutinale appellatur, cum magnis laboribus et vigiliis. Nam antea singuli libri, quibus ecclesia utitur per circulum anni, in voluminibus singillatim conscripti exhibebantur ad matutinas iuxta distinctionem temporum et determinationem; videlicet Isaias in adventu domini, post octavas epiphaniae epistolae Pauli, tempore quadragesimali omiliae sive Genesis, in passione domini Jeremias, et sic de singulis, per quam mutationem dispendium et error circa minus officiatos generabatur. Procuravit etiam libros plures musicos scribi ad officium divini cultus pertinentes suis propriis sumptibus, invigilans, ne quid omitteretur, adiiciens epistolas et euangelia, quae in solemnibus festivitatibus cantantur. Erant enim libri antiqui usuales et simplices, quidam etiam iam vetustate consumti, inutiles, nullum fructum proferentes, per quos error et confusio frequens in officio divino accidebat. Sunt autem hi libri, qui conscripti sunt Viti decani pretio et expensis, missalia, gradualia, antifonaria musica, psalteria, ymnaria, collectaria, baptisteria, breviaria et alii plures sermonum libri, per quos illuminavit et decoravit Pragensem ecclesiam in officio divino. Multae etiam et aliae ecclesiae conventuales et parochiales emendatae sunt in officio divino per transscriptionem librorum Pragensium et illuminatae, quod domino Vito decano, auctori huius operis, meritorium etiam et animae ipsius proficuum esse non haesitamus. Ampliavit etiam Pragensem ecclesiam construendo altaria. Erexit enim pulpitum facultatibus propriis testudinatum, et locavit altare sanctorum euangelistarum ad latus chori sanctae Mariae a sinistris. Erexit etiam et aliud pulpitum, ubi solent vicarii cantare in coena domini: Domine, miserere, in matutinis parasceue et vigilia paschae; et construxit altare sancti Mathiae, provisione competenti ministro altaris deputata. Per ipsum etiam consumatum est opus claustri in longa via versus aquilonem in columnis sculptis et testudinibus et pictura totius claustri. Capellam sancti Michaelis, in qua vestiuntur ministri ad missas celebrandas, amplificavit subtus cameris testudinatis et supra, et locavit altare sancti Michaelis; quam etiam depingi procuravit, competentique provisione dotavit, assignans terram in villa Horneticz et aliam in Przieboy, quas propria pecunia comparavit. Instituit etiam vicarium perpetuum decaniae Pragensis, assignans terram in villa Bicos, de qua idem vicarius possit commode sustentari. Induxit etiam idem dominus decanus Czieczonem, iudicem totius regni Bohemiae, ad construendam ecclesiam omnium sanctorum, quae sita est in exitu claustri versus curiam regalem, quae ecclesia aedificata est, procurante et conducente lapicidas et alios operarios eodem decano usque ad perfectionem operis praenotati. In qua instituti sunt duo presbyteri ad officiandum. Quibus etiam provisum est in agriculturis et in dote mobili et immobili, et hominibus censualibus in duabus villis, videlicet Dyrhkow et Visin. Iste vir Vitus affectu pio, largitate prodiga fervebat in eleemosynis erogandis; stabilita enim erant bona ipsius in domino, et eleemosynas illius enarrabit omnis ecclesia sanctorum. Colligebat enim ad mensam suam singulis diebus tres pauperes scolares, aliquando quatuor, quibus et abunde praecipiebat ministrari. Dividebat etiam denarios pauperibus laicis viris et feminis in sequestro et in angulis ecclesiae in obscuriori loco, visitando altaria pro veneratione reliquiarum, memor verbi euangelici: Nesciat sinistra tua, quid faciat dextera tua. Non quaerebat laudes humanas iuxta illud philosophicum: Virtutis fructum sapiens in conscientia ponit, minus perfectus in gloria; nam sapiens contentus conscientiae praemio gloriam non quaerit. Hic vir non tantum scolaribus Pragensi ecclesiae deservientibus subveniebat, verum etiam in generali studio existentibus pro possibilitate suarum facultatum affectuose, ut in plurimis patuit, providebat. Cognatos et consanguineos et quoslibet propinquos speciali dilectione amplectebatur, defectibus et necessitatibus ipsorum competenter subveniendo, non immemor auctoritatis:

Cum tibi divitiae superant, in fine senectus,

Munificus esto, vivas non parcus amicis.

Hic, qui sui memores alios fecit esse merendo - aetas quippe sibi matura inerat et vicinata senio, et competebat sibi illud sapientiae: Senectus venerabilis est non diuturna neque numero annorum computata; cani sunt enim sensus eius, et aetas senectutis vita immaculata. Iste vir multa pia officia peregit in domo domini, ad laudem eius perferens pondera diei et aestus, et non incongrue comparatur prophetae Samueli, qui postquam ablactatus fuit, oblatus est in domum domini cum tribus modiis farinae et anfora vini ad serviendum domino omnibus diebus vitae suae. Iste etiam a pueritia sua nullo cogente, quia coacta servitia exacerbant deum sed proprii motus voluntate obtulit se in templum domini, videlicet Pragensi ecclesiae ad serviendum indefessa mente, virili et constanti animositate, praesentia continua ad serviendum ad laudem et gloriam Jesu Christi et beatorum martyrum Viti, Wenceslai atgue Adalberti omnibus diebus vitae suae et ad finem usque complevit. Unde de Samuele dictum est: Cognoverunt omnes a Dan usque Bersabeae, quod fidelis Samuel propheta esset domini. Viro vero de isto gratia virtutum, quae micabat in ipso, divulgavit nomen eius occasione exercitationis operum ipsius in laudem domus dei per totam Pragensem dyoecesim et in omnibus finibus eius cunctisque terminis totius regni Bohemiae. Effulsit enim in templo dei velut lucerna, non sub modio, sed super candelabrum posita. Consurgebat etiam media nocte de strato suo ante tempus matutinarum, lustrans omnia altaria pro veneratione reliquiarum cum veniis et orationibus. Aliquando etiam perlegebat tertiam partem psalterii, quam nos quinquagenam vocamus, si tantae prolixitatis tempus ante pulsationem matutinarum se offerret. Deinde suscitabat campanarios ad pulsandas matutinas, et infra pulsationem campanarum egressus de ecclesia, girabat circumquaque pulsando ad cameras clericorum, excitando ipsos ad matutinarum officium. Postmodum intrans ecclesiam veniebat ad chorum, et si ebdomadarium sacerdotem cernebat, annuebat eidem, ut inciperet matutinas; absente vero ebdomadario officia ipsius personaliter perferre non dedignabatur. Delectabatur enim in officio divino omnem defectum ecclesiae per ministros neglectum personaliter supportare. Hic vir nunquam audiebat iudicia secularia suorum subditorum, sed aliis commitebat audienda. Culpas vero horum, qui per determinationem iudicum damnabantur ad poenam solvendam, nunquam exegit nec oblatam recepit, sed paterna pietate tanquam filios corripuit, quandoque etiam asperioribus verbis, ne similia committant, acrius increpavit. Attendebat enim illud euangelicum: Nolite iudicare, ut non iudicemini etc. Secularibus negotiis ne se inmisceret, omnibus modis evitabat. In villa, quae vulgariter dicitur Velikawes, in qua Ebrhardus, felicis memoriae canonicus Pragensis, comparavit quaedam bona pro remedio animae suae, et assignavit ecclesiae Pragensi pro enutriendis et vestiendis XII scolaribus, qui bonifanti sive boni pueri appellantur, qui continue tenentur in ecclesia memorata deservire in cantu, legenda et psalmodia, idem Vitus decanus erexit in altum ecclesiam in honore sancti Laurentii, in qua et turrim exstruxit decori operis propriis sumtibus et expensis. Obtinuit etiam ab episcopo Johanne indulgentiam XL dierum, fidelibus Christi advenientibus in dedicatione ecclesiae et aliis summis festivitatibus largiendam. Erexit et aliam ecclesiam in Cogieticz villa suis sumptibus in honore sancti Viti, in parietibus lapideis et tectura et turrim exstruxit in altum. In villa Sluhach fama volante intellexit, quod esset ecclesia totalier diruta et desolata, ita quod nec ostia remanserant in ipsa; porci, lupi, canes frequentem ingressum et patulum habebant in ipsa. Hanc dominus Vitus, decanus Pragensis, a fundamento reaedificavit de nobilissimi operis structura propriis facultatibus, et turrim pulcherrimam exstruxit in ea ob venerationem sancti Adalberti martyris. Construxit etiam altare in ecclesia Strahowiensi sub turri in honore sancti Matthiae apostoli. Idem decanus melioravit dimidiam praebendam in Strachkow villa comparando pecunia propria curiam et hereditatem cuiusdam militis nomine ----, per quem multa mala inferebantur eidem dimidiae praebendae. Multa dicenda essent de virtutibus ipsius, quae digna sunt relatione, de castitate, de continentia, de observantia ieiuniorum, de sobrietate, fidelitate ac pietate, de compassibilitate proximorum, de divinorum mandatorum observatione, veritatis et iusticiae imitatione. Sed ne videar singularum virtutum ipsi divinitus collatarum plenius facta prosequendo notam adulationis incurrere, stylo amoto malui posteris relinquere, quia sunt nonnulli, quorum memoriae ipsius facta impressa sunt multo meliora. Omnia quippe dona virtutum confluxerant in ipsum omnipotenti domino largitore, nec inde gloriabatur; erat enim ei mundus mortuus, et ipse mundo. Nam mundus dicitur ei mortuus, quem suis illecebris non astringit, et ille dicitur mundo mortuus, qui nihil mundi concupiscit. Non inhiabat vaniloquiis, non spectaculis, non hystrionibus. Epitaphium ipsius:

Da deus aethereos Vito conscendere coelos,

Astrigerumque sacro sub nomine noscere coelum,

Perpetuoque frui sine mortis legibus aevo. Amen.

Hoc etiam epitaphium lapidi ipsius tumbae superposito scriptum erat:

Nomen sortitus fuit a vita vere Vitus,

Cuius erat vita morum fidei redimita.

Anno dominicae incarnationis 1271, mense Augusto missus est Coloniensis archiepiscopus, et alii cum eo plures nobiles ad regem Otakarum, rogantes ipsum ex parte electorum, qui habebant potestatem et ius eligendi in imperatoriam dignitatem, quatenus dignaretur assumere apices imperatoriae dignitatis. Quos Otakarus, rex serenissimus, benigne et gratiose recipiens, honestissime tractat infra aliquot dierum spatia, et convocans nobiliores milites Bohemorum et maturiores aetate ac sapientia fulgentiores, quid opus sit facto in huius modi negotio studiosius inquirit. Congressis itaque in unum locum magnatibus et primis iuxta mandatum regium, consilio habito unus ex ipsis eminentior dignitate, qui eo tempore erat camerarius regni et facundior, Andreas nomine et talibus dicitur usus fuisse sermonibus: O rex invictissime et excellentissime, quis mortalium tuae potest in terris aequiparari potentiae! Deus in coelis regnat, tu in terris ex permissione eius, et ducibus et terrarum principibus dominaris, et non est, qui resistat tuae voluntati. Incognitae enim tibi sunt, ad quas invitaris, diversarum gentium nationes, et rerum dubius eventus. Sede in solio patrum tuorum; tuum regnum et potestas per climata mundi famosius dilatatur, et ad mare nomen tuum insonuit, iam et nutibus tuis cuncti terrarum principes famulantur. Ipse etiam, si necesse fuerit, imperator tuis parebit mandatis scuto et clypeo in auxilium tuae necessitatis. Rex itaque Otakarus auditis his sermonibus, consideransque potentiam suam extolli et magnificari, acquievit sermonibus, et recusans ad tantae dignitatis fasces assurgere, remunerat nuncios muneribus magnificis in auro, argento, gemmis pretiosis, annulis, dextrariis, palefridis et diversis ac variis clenodiis, vestiens ipsos et totam curiam eorum, remisit ad electores cum uberiori gratiarum actione. Venerunt et pluries nuntii similia deferentes, quos rex benigne suscipiens petitionibus ipsorum nullo modo acquievit, sed muneribus ornatos ad electores remisit, gratiarum actiones referens pro evocatione ad apicem tantae dignitatis.

1276. Anno quinto electionis suae Rudolfus misit nuntios ad Otakarum, regem Bohemiae, petens sibi restitui terras, videlicet Stiriam, Austriam, Karinthiam, Portum Naonis, Fioletum, Forum Julii, asserens eas ad imperium pertinere et suo dominio subiacere. Rex autem Otakarus, vir magni cordis, in ordinandis regni sui negotiis singulari solertia praeditus, et rebus bellicis a pueritia deditus, cui audaciam dabat invicta soror fortunae Bellona et felix bellorum successus, confidens potentiae suae affectansque semper bellare et praeliari, tale fertur nunciis Rudolfi electi in imperatorem dedisse responsum. Terras, quas Rudolfus repetit, nunquam possedit nec possidebit; sed mihi quaedam datae sunt in dote, ratione matrimonii contracti cum Margareta, filia Leupoldi, ducis Austriae, quasdam etiam manu victrici et gladio acquisivi et dominio meo subiugavi. Unde in terris sui imperii imperet, terris autem, quas a me repetit, nunquam imperabit. Videns itaque rex Rudolfus, considerans se verbis non posse proficere, post primam et secundam monitionem furore iracundiae succensus, concepit in animo suo armis vincere regem Otakarum, et praeparat se, prout celerius potest, ad bellum. Comperiens itaque rex Bohemorum, quod Rudolfus attemptaret ingredi terminos suos, misit exercitus in occursum eius versus Teplam ad repugnandum, ne intraret metas eius; ipse autem rex morabatur in venationibus, deditus ludis et aliis curialium delectationibus.

Sciens itaque rex Rudolfus, quod Otakarus rex in occursum suum exercitus Bohemorum armatos, ne intraret terram Bohemorum, venire decrevisset, aliorsum divertit gressus suos, et processit ex alia parte Danubii versus Austriam, occupans castella et quaeque oppida, civitates et villas, omnia subiiciens ditioni suae, transiens per Pataviam usque Lincam, et ibi castra metatus est cum exercitibus suis. Quod audiens rex Otakarus mandavit exercitibus suis, qui erant circa Teplam, ut, quanto citius possunt, veniant usque in Droznovicz. Transeuntes itaque de Tepla per provincias Pilznensem, Bechinensem, Prachnensem et per silvas ac nemora, multa mala perpessi sunt, errantes in invio et non in via, tamen a spoliatione pauperum per innatam malitiam non cessabant, nulli omnino sexui parcentes vel aetati, quod melius experti sunt illarum provinciarum viri claustrales. Tandem venientes ad condictum locum Drozndorf, occupaverunt fines provinciarum confinii illius in longitudine et latitudine quatuor milliariorum, et ibi tentoria tetenderunt et castra metati sunt, rege Otakaro inter ipsos iam commorante, et rege Rudolfo ex altera parte Danubii cum exercitibus suis circa Clincz existente. Cumque iam septem hebdomadis morarentur praedicti principes cum exercitibus suis in locis antedictis ex utraque parte Danubii, videntes homines debilitari et deficere prae nimia anxietate et carentia victualium atque nimio defectu pabuli equorum, per nuncios ab utroque principe hinc inde missos treugis interpositis et securitate data sub iuramenti interpositione, elegerunt locum insulam quandam dictam Kamberk ad tractandum pro amicabili compositione et reformatione pacis, nutrice concordia mediante. Deinde statuto die intrante insulam supradictam utroque principe cum paucis ad hoc specialiter evocatis, tractatu prolixiori habito, tale foedus inierunt in contractu sponsalium: videlicet ut Wenceslaus, filius regis Bohemiae, filiam Rudolfi electi accipiat in uxorem sibi, et e converso filius Rudolfi filiam Otakari accipiat sibi in uxorem. Hic contractus confirmatus fuit per utriusque principis iuramenti interpositionem in praesentia multorum episcoporum et aliorum plurium nobilium eccleaiasticarum et secularium personarum. Fuerunt etiam instrumenta super eodem contractu confecta et multorum principum pro testimonio sigillis insignita. Videns itaque rex Otakarus tali confoederatione et amicitia Rudolfo electo se iunctum, ad instantiam ipsius et petitionem, quorundam etiam suorum consilio inductus sub spe uberioris gratiae obtulit sibi vexilla quinque in signum subiectionis, sperans sibi eadem vexilla cum terris, quas resignaverat, incontinenti restitui. Rudolfus vero, ut vir providus et discretus, cum suis primatibus interlocutoria habita, usus maturiori consilio regi Otakaro vexilla duo restituit cum terris Bohemiae et Moraviae, ponens eum sub spe restitutionis et aliarum terrarum, asserens se necessitatibus et indigentiis ac rerum carentia esse praegravatum. His ita peractis vinculo pacis firmissime inter ipsos durante, inconvulsis radicibus amicitiae ad proprios lares laeti remearunt. Acta sunt haec anno domini 1276, II Kal. Septembris usque ad Kalendas Decembris. Quaedam autem, quae ibidem in Kamberk acta sunt, malui subticere, ne forte singula, ut fuerunt, prosequendo aliquorum odium incurram.

Anno domini 1277, VI Idus Septembris rex Otakarus, immemor sponsionis suae, filiam suam, quam desponsaverat N. filio Rudolfi, electi Romanorum, reclusit eam in monasterium sancti Francisci, subiiciens eam regulae et religioni, quae vocatur religio pauperum dominarum. Intraverunt et aliae cum ipsa decem virgines sub eadem regula victurae, cupientes coelibem vitam ducere, et omnipotenti deo pro viribus, et sicut regula eiusdem conventus praecepit, deservire. Huius puellae ingressus et assumptio monasticae vitae non solum a sapientibus, verum etiam a simplicibus rurensibus laicis reputabatur initium fuisse totius mali et ruina regni Bohemiae. Cuius instinctu seu consilio rex Otakarus allectus ista fecerit vel facienti consenserit, quia inter sublimes personas versatur factum, ad enarrandum difficile manet. Nec in aliis defuit hostis antiquus, qui fraudis suae fomenta subministrans et semina discordiarum spargens, irretire non desinit humanum genus, qui etiam in tantum succendit animum regis Otakari ad belli studium, ut obliviscens omnium promissionum suarum, quas pollicitus est electo Romanorum, vix diem expectat, quo in ipsum suam possit effundere iram. Mittit ad eum literas magis rixam provocando, quam pacis osculum offerendo.

Eodemque anno molendinum ventosum est erectum in orto Strahoviensi.

Anno domini 1278, V Kal. Julii rex Otakarus profectus est ad expeditionem contra Rudolfum electum versus Moraviam, reseditque in Brunna, expectando duces Poloniae et militiam ipsorum, nobiles etiam Bohemiae atque Moraviae, quorum auxilio sperabat se victoriam obtinere, et terras sibi ablatas iterum dominio suo subiugare. Non attendebat intra se dubium esse eventum bellorum; varius est enim eventus in proelio, et nunc isti, nunc illi praevalent bello. Et quem premunt sua fata, hunc continuo nolentem ducunt, volentem trahunt. Collectis itaque exercitibus processerunt ad Lavam, ibique immorati sunt, quamdiu poterant pabulum pro equis et victualia per spoliationes pauperum habere. Deinde venientes applicuerunt munitioni, quae dicitur Drozndorf, et ibi metati sunt castra, et vallaverunt praedictam munitionem, et locaverunt machinas et alia varia instrumenta ad expugnandum. Videns quoque haec, quae fiebant Messover, miles strenuus, qui praeerat eidem munitioni, quod resistere nequiret, subdidit civitatem, se etiam ipsum et omnia, quae possidebat, dominio regis. Cumque haec innotescerent electo Rudolfo, iam enim dudum collegerat multitudinem copiosam Ungarorum, Comanorum, Suevorum, Saxonum, Australium, Stiriensium, Coloniensium, Renensium et aliarum diversarum nationum, et transfretato Danubio venit in occursum eius. Rex autem Otakarus iam erat circa eum locum, qui dicitur vulgariter W sadu u kralowa Lovistie, et est mons nemorosus circa flumen Moravam.

Interea electus Rudolfus, ut vir providus et prudens in rerum discrimine, sciens arcum suum tendere et relaxare tempore opportuno, comperiens per exploratores suos, quod rex cum exercitibus suis nullam spem haberet de adventu inimicorum, et essent dispersi huc atque illuc, sicut consuetudo Bohemorum est, causa praedae rapiendae, et rege cum paucis commorante, repente irruit cum exercitibus suis super inprovisos et inhermes, et in modum semicirculi per ordinatas acies circumcingens eos multitudine innumerosa, contrivit tentoria ipsorum et exercitum eorum; et cecidit super militiam regis Otakari formido et pavor in magnitudine brachii electi Romanorum, et perterriti ac nimium stupefacti non valentes resistere potentiae ipsorum, fugierunt, sicque fieri solet, ut quando homines prae timore fugiunt, etiam ad motum aurae pavent et ipse pavor timorem eis auget; in Rudolfi exercitus fugientes insecuntur forti et armata militia, et quosdam interfecerunt, quosdam vulneraverunt. Nobiliores vero multi Bohemiae, Moraviae et Poloniae capiuntur ab eis, circumdati ex omni parte et velut sues in stabulo conclusi; eliguntur potiores, ditiores et meliores, et deducuntur ad oppida et munitiones, et reclusi in carceribus, in manicis ferreis et compedibus, gravisimis cruciatibus et poenis variis torquebantur, ut darent pecuniam non modicam argenti et auri detentoribus suis. Captivi vero videntes se undique angustiis et tribulationibus ac cruciatibus magis magisque affici, nec aliquo remedio vel auxilio evadere manus persecutorum, quibus pecunia deposita deerat, vendentes bona progenitorum suorum, redemerunt semet ipsos cupientes vitam conservare. Et quid est, quod non daret homo imminente cervicibus gladio? Quis in angustia constitutus non libenter daret pro se, quidquid haberet? Nonnulli etiam fugientium sperantes se praesidio fugae evadere hostium persecutionem, se ipsos praecipitaverunt in flumen Moravam, quia circa ipsum fluvium conflictus pugnae gerebatur, et mox suffocati sunt. De interitu autem regis Otakari nihil certi dicere possumus, quia diversi diversa dicunt, et sic multis haesitantibus vulgo proclamatur, quod infra exercitus delituit et amplius non comparuit. Capta est autem praeda innumerabilis a parte regis Rudolfi in curribus partis adversae, in auro, argento, cifis, scutellis argenteis, balkinis et aliis clenodiis et diversis rebus, ornatu capellae regiae, armis, nobilium dextrariis et aliis equis maioris et minoris valoris, cuius damni et iacturae rerum ratio humana aestimationem computare non valet.

Factus est autem timor magnus et turbatio per universam Bohemiam et Moraviam, qualis non fuit ex eo, ex quo regnum Bohemiae sumpsit initium. Nam spolia multa et infinitae excussiones ecclesiarum perpetratae sunt in monasteriis monachorum, Cruceferorum, sanctimonialium, in domibus fratrum Minorum et aliarum diversarum religionum collegiis. Theutonici, expulsis et eiectis atque per colla extrusis de Insula monachis, commorati sunt in claustro sex septimanis, et omnia victualia, quae comparata fuerunt ad usus monachorum, qui ibidem deo sedulum exhibebant officium et orationes suas incessanter pro benefactoribus et salute vivorum deo non desinebant fundere atque defunctorum, expenderunt. XXIV villas eidem monasterio spoliaverunt in mobilibus et in immobilibus, ita ut nec pilus nec granum posset inveniri. Quid dicam de aliis religiosorum domibus? In Corona, quae erat nova aedificatio domus, nec signa possunt, ubi domus monasterii constructa erat, inveniri. Quid dicemus de Griseis in Ossiek, in Brzewnow ordinis sancti Benedicti, de dominabus in Teplicz et in Swietecz? Omnes in dolore et amaritudine paribus cruciatibus et similibus doloribus afflicti sunt. De remotioribus monasteriis a civitate Pragensi, quod similia perpessi sunt loqui non audeo, quia multa graviora. Ex quibus Wylemow potissimum laesum est, quia circa ipsum rex Rudolfus cum omni sua potentia bis stetit, et Brandeburgensis marchio et duces Poloniae convenerunt. Incendia etiam innumera per totam Bohemiam facta sunt per villas et urbes, pauperum spoliationes in pecoribus, iumentis et ceteris animalibus ac altilibus diversi generis, in vestibus, in frumento et pabulo quadrupedum. Facta est autem distractio regni Bohemiae et divisio iuxta placitum et voluntatem regis Rudolfi, electi Romanorum. Branburiensis marchio obtinuit Pragense castrum cum maiori parte Bohemiae, dux Poloniae Kladsko provinciam, regina partem cum filio Wenceslao. Et impletur illud ewangelicum: Omne regnum in se divisum desolabitur. Adhuc Bohemis peiora in futurum vanae mentis praestigia auguriantur. Moravia etiam in plures partes fertur esse distracta. Proh dolor! quanta anxietate, quantaque commotione Bohemia et Moravia agitatae sunt, nec ego nec pluralitas facundiorum hominum valet explicare.

Eodem anno XII Kal. Novembris obiit Johannes, Pragensis episcopus vicesimus quartus. Hic vicem sedis pontificalis gerens rexit ecclesiam Pragensem annis XXII. Erat enim forma spectabilis, incognitis formidabilis, domesticis affabilis, veritatis imitator, iustitiae sectator indefessus, in iudicio providus, in universa morum honestate praeclarus et qualitate incomparabilis, moerentium pius consolator, hospitum et peregrinorum benignus susceptor et visitator. Facundissimus in eloquentia utriusque idiomatis bohemici et latini, lucerna lucens in mundo et ardens non sub modio, sed super candelabrum posita, illuminabat corda hominum verbo veritatis, factis et exemplis. De cuius et aliis claris actibus, licet plura digna relatu eniteant, tamen ea intacta relinquimus, quia quidam ipsi nihil boni operantes aliorum benefactis invidere non desistunt. Usus sibi maximus erat quaerere et amplecti consortia peritorum, per quorum eloquentiam laetificabat animum suum, et hauriebat colores sententiarum dulcius nectare liquido.

Micabat namque et aliud lumen quasi sol meridianus praecellens fulgore omnes reges, duces et principes suae magnificae potentiae, videlicet Otakarus, serenissimus rex Bohemorum. Hic Otakarus ab ipso aetatis suae tyrocinio omnem spem ponens in solius dei patrocinio, virili animositate sui regni rexit dominium. Erat enim princeps spectabilis, rex inexpugnabilis, dux in castris acceptabilis. Hic quotiescunque contra quemlibet regum vel ducum aciem belli movit, semper cum magno triumpho laetus ad propria remeavit. Erat etiam in sui principatus regimine zelo pietatis succensus nimio, culpas suas recognoscentibus pius indultor, viduarum non surdus auditor, orfanorum non tardus adiutor. Tempore quadragesimali nocturno solo servo contentus, latenter ecclesiam ingressus, et super pavimentum humi prostratus, tamdiu perseverat in precibus, quoad usque largo imbre lacrimarum madida fuit, cui incubuit, humus. Inde surgens ad agapen faciendum ante ortum solis vocat officialem, cui commiserat curam pauperum, et requirit an parata habeat omnia pro pauperibus enutriendis. Erat enim mos eius omni quadragesimali tempore quingentos pauperes pascere et in parasceue eosdem vestire. Lavabat etiam et pedes pauperum in coena domini iuxta numerum XII apostolorum, dividens illis cuilibet solidum denariorum. Veniens etiam ad ecclesiam Pragensem tempore quadragesimali personaliter aggreditur sacerdotes, inducens eos petitionibus suis, ut missas cantent pro salute vivorum, alias pro animabus fidelium defunctorum, nec non et missas votivas de sancta Trinitate, de sancto Spiritu, de Domina, de patronis, de sancto Nicolao et alias quam plures, dum tantummodo tot possent inveniri sacerdotes. Ad manum autem cuiuslibet sacerdotis missam dicentis offerebat duos aureos vel duodecim argenteos denarios. Haec vidimus, et testimonium perhibemus. Iste princeps quantum fuerit largus, mens humana nec apprehendere nec enarrare potest. Quam innumera dona dedit extraneis ducibus, principibus in auro, argento, equis, annulis, vestibus, exprimere non valeo. Qualis comitatus sequebatur eum cottidie militum, principum, balistariorum, dinumerari non poterat. Nobiles terrae, in amaritudine cordis flete regem vestrum, qui vestiebat vos coccino in deliciis, et praebebat ornamenta aurea cultui vestro, accincti velamine ornamentorum pretiosissimorum, quibus etiam fucatis ostro fimbriis radiantia fila pendebant, quibus seculi arridebat pompa et altitudo mundana tumescebat. Ornatus capellae regiae non nisi de pretiosissimis balkinis purpura et bysso contextus erat in casulis, dalmaticis, cappis et aliis ornatibus; calices quidam aurei, argentei, et alia vasa, quae ad officium divinum destinata sunt, usque ad pelves omnia in auro et argento confecta sunt. Scutellae etiam mensae eius ex auro puro et argento subtili opere fabricatae, ad omnia fercula licet infinita mensae eius deferebantur. Quid plura? a solis ortu usque ad occasum inter reges eo tempore non inveniebatur, qui tanta largitate et potestate atque morum fulgeret honestate. Quam largus fuerit et prodigus in suis donativis muneribus, stylo submoto, ne videar adulationis notam incurrere veritatem prosequendo, eius facta melius et verius explananda posteris relinquo. Largitionum enim eius immensitas fuit mensura.