SERMO FACTUS

PER DOMINUM JOHANNEM ARCHIEPISCOPUM PRAGENSEM

POST MORTEM IMPERATORIS CAROLI IV.

Post mortem imperatoris Karoli sermo factus per dominum Johannem archiepiscopum Pragensem, apostolice sedis legatum secundum.

Justorum anime in manu dei sunt. Scribuntur verba hec Sapiencie III^o capitulo.

Dico: Justorum anime, ubi supra, illustrissimi principes seculares, reverendissimi patres spirituales ac universi domini venerandi! Non enim extat dubius vobis occasus serenissimi principis Karoli, quarti quondam Romanorum imperatoris semper Augusti ac Boemie regis, illustrissimi ac invictissimi domini nostri; et ideo materiam gemitus nunc duco in publicum. Quapropter Jeremias vos invitans ad lacrimas (Thren. II^o cap.) sic inquit: Deduc quasi torrentem lacrimas per diem ac noctem, non des tibi requiem nec taceat pupilla oculi tui. Et ideo verba mea plena sunt dolore, exitus aquarum deducant oculi mei et torrentes affluant lacrimarum, apperiantur cataracte miseri corporis mei, ut totus in lacrimas fluam. Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum et plorabo, utinam infletum totus effluam, et pascatur lacrimarum solacio dolor meus. Deducant oculi mei lacrimas, deficiat in dolore vita mea, quia vox lamentacionis audita est de Sion; decidit corona capitis mei, et in luctum versus est chorus noster. Quia quid adversus Israel et regnum eius multis seculorum curriculis prophete comminando predixerant, dies una lugubris et infelix, dies caliginosa et omni nocte tenebrosior complevit. Et quid Threnos Jeremie revolvo? Totus Jeremias non sufficeret faciem miserie presentis depromere. O bone Jesu Christe, o benigne, o amabilis, o desiderabilis, o suavis, o dulcis, o amor deus, ubi sunt misericordie tue antique, quomodo oblitus es miseracionum tuarum antiquarum, quomodo nobis versus es in crudelem, iam non sanctificator aut redemptor sed mortificator atque peremptor effectus es. Hec Petrus Blesnensis in quadam epistola: Planctus de morte christianorum. Unde meditando mortem serenissimi principis supradicti laboravi in gemitu meo per singulas etc. (Psalm. VI). Unde et plangent eum universe generaciones orbis terrarum; de quo quidem planctu plenius Zacharie XII capit. sic dicitur: In die illa magnus erit planctus in Jerusalem sicut planctus Adremon in campo Maggedo. Et plangent eum familie et familie seorsum, familie domus Dauid seorsum, et mulieres eorum seorsum, familie domus Naathan seorsum, et mulieres eorum seorsum; familie domus Leui seorsum, et mulieres eorum seorsum; omnes familie relique, familie et familie seorsum, et mulieres eorum seorsum. Quod ad omnes naciones applicari potest, que eum merito plangere debent. Ad quas quidem lacrimas Eusebius in quadam sua epistola invitans ecclesiam ad lacrimas sic inquit: Incliti christiane plebis flete, quoniam cecidit dux vester, vox in Rama audita sonet tanti filii recessum, pie ploret mater ecclesia, iam circumdabunt eam canes multi et consilium malignancium obsidebit eam, quoniam longe factus est ab ea auxiliator eius; iam ad suam non respicit defensionem, iam tribulacio proxima est, et non est, qui adiuvet; iam in sepulchro iacet protector solitus: heu vaticinabuntur pseudoprophete et prophetabunt visiones mendaces et fraudulentas divinaciones et seducciones sui cordis in nobis, et certe non erit, qui resistat eis. Siccatus est enim fons vite et vena disparuit aquarum vivencium; sicut enim iam verisimilius apparet in zcismate noviter exorto, qualiter mors sua universali ecclesie fuit valde nocitiva. Hec ille. Et idcirco clama in cilicio et planctu pia mater induere viduitatis vestes tanto viduata filio et subsequenter. Plora igitur, deducant oculi tui lacrimas per diem ac noctem, quoniam defecit anchora tue spei; et dicat subsequenter per raciotinacionem talem colorem tamquam cum deo arguendo. Cur bone Jesu tam velociter a tua sponsa, quam in cruce moriens desponsasti, tantum abstulisti filium protectorem et contra huius hostes belligerum? Forte voluisti eum esse tecum; certe domine non eo egebas ut ipsa, bene ei quidem subvenisti, sed nos orphanos reliquisti. Non conqueror, quod aliud quam iustum et equum feceris, quoniam certe ipse merebatur finem imponere huius mundi laboribus et tecum esse; sed doleo, quod tantum incurrit dampnum eo abeunte ecclesia. Utinam eum redderes, ut tuum regeret stabulum et defenderet ecclesiam velud prius. Idem Eusebius. Et tu natura quid fecisti, quare principem nostrum abstulisti. Utinam spiritum vitalem in corpus redderes? Quapropter Architremus libro VIII^o in oracione ad naturam sic inquit:

Hoc nichil, immo minus dea respice fletus,

Fonticulos, stagna lacrime, meroris abissos

Extenues, et plena malis vinaria sicces.

Torqueor et planctus animi, tormenta fatentur,

Garulus et morbi latebras suspiria clamant.

Nec lacrima fraudor, veris a nubibus imber

Solvitur, et nimbos oculi pluit intima nubes.

Ducitur ex animo luctus, certissima flendi

Causa subest, et vera movent adversa querelas;

Nam tot in exhaustis anima languente procellis

Concucior, totusque dolor circumfluus omni

Peste.....

Et ideo cibasti nos pane lacrimarum et potum dabis nobis in lacrimis in mensura.

Sed est aliquid, in quo mens amarata et oculi fatigati alicuius consolacionis foventur adiutorio: videlicet nam preter duos homines, Enoch et Heliam omnes homines necessario mori oportet. Et ideo mors vitari non potest: unde Sapiencie VIII c. sic scribitur: Unus ergo introitus est omnibus ad vitam et similis exitus. Seneca de remediis fortunatorum cap. II^o contra pavorem mortis sic dicit: Morieris nec primus nec ultimus, multi te antecesserunt, omnes te secuntur. Est et aliud, quo spiritus noster alicuius recreacionis antidoto respirat. Non enim serenissimus princeps noster decessit, sed recessit, abiit non obiit. Mors enim, per quam mirificavit dominus sanctum suum, non est mors, sed dormicio, portus mortis et porta vite, introitus in delicias celestis patrie, prout ait Petrus Blesnensis in quadam epistola sua. Unde canticorum VI^o capitulo dicitur ecclesie: Quo abiit dilectus tuus, o pulchra mulierum, quo declinavit dilectus, et queremus eum. Vox ecclesie: Dilectus meus descendit in ortum suum, ut ibi pascatur in ortis et lilia colligat. Et Eusebius in quadam epistola sua sic ait: Dilectus meus candidus, speciosus, electus ex millibus, in quo nulla est macula, pascitur inter lilia, in vinea domini Sabaoth. Ecce flos campi, et rosa nimio flagrans odore, de orto nuper ecclesie in viridarium domini est transplantatus, ecce cipressus in celi altitudinem se extulit. Ad insulas igitur longe diwlgetur nomen suum, ut sit in eternum nomen suum in benediccione. Certe non est mortuus, ut estimant sui hostes, sed certe victor regnat in terra vivencium. Et Sapiencie IV^o cap. sic de eo dicitur: Placens deo factus dilectus, et vivens inter peccatores, translatus est: raptus est, ne malicia mutaret intellectum ipsius aut ne ficcio deciperet animum illius. Consummatus in brevi, explevit tempora multa: placita enim erat deo anima illius, vocatus est in celum, quo mundus non erat dignus, nec ob hoc extincta est lucerna eius. Audivi, conturbatus est venter meus, a voce contremuerunt labia mea; nam ex familiarium meorum relacione cognovi, quod illa nostra magnanimitas celebri hactenus opinione conspicua in mortem filii nostri mortificata est et quadam mollicie muliebri degenerans gemitibus indulget ac lacrimis atque reverencia maiestatis abiecta supervacuis doloribus pueriliter intabescit. Doloris affectum in vobis non arguo, sed dolendi excessum. Scio, quia pium est flere mortuum et huiusmodi mestuosos affectus lex nature indicit, nam et Job audita filiorum suorum morte vestimentorum scissione et aspersione pulveris vim doloris expressit. Abraham mortua Sara venit, ut fleret eam et plangeret; Jacob existimans filium suum devoratum Jozeph a bestia multos dies continuavit in planctu. Jozeph eciam cum fratribus suis et cunctis senioribus domus pharaonis patrem suum deferens mortuum venit ad arcam Atad, que sita est trans Jordanem, ubi septem diebus deflevit patrem Jacob in gemitu et fletu. Sed et Josia rege mortuo, scriptum est, quia universi Juda et Jerusalem luxerunt eum et pre omnibus rex Adremon, ita quod in pro verbium est versum et populariter dicebatur: Planctus eius sicut planctus Adremon. In Ecclesiastico eciam legimus, quia luctus mortui VII dies legittime celebretur, et ibidem hec leguntur: Fili in mortuum produc lacrimas [et] Christus lacrimas [produxit] in Lazarum. Ideo non miror, si deplorando funera pietatis lacrimas exhibetis, nec non de numero illorum estis, de quibus dicit propheta: Percussi eos et non doluerunt, et ut verbis Job utatur, sed nec fortitudo vestra fortitudo est lapidis, nec caro vestra enea est. Sed queso, ut sit dolendi modus, nec vos dolor rapiat ultra modum vel extra modum; temperacior debet esse aput nos erga defunctum filium dolendi occasio, quia christianissime abiit, non dicam obiit, et dolendo penitens dolores eternos evasit. Nobis super eum flentibus iam securissime dicit Lucas XXIII^o: Nolite super me flere sed super vos ipsos flete. Planxit Dauid filium patricidam: Absolon, fili mi, fili etc. Planxit super Saul et Jonatham finem eorum deplorans, quos dominium mortis involverat sine fine. Verum tamen, si circa filium vestrum pium est flere, pium est et gaudere. Si enim Petrus apostolus, si Magdalena suos defleverit excessus, ille licet adolescens inter malicie intentores, et ut ita loquar tamquam lilium inter spinas in omnem se deiecit penitencie humilitatem, gaudia convertens in planctum et delicias in dolorem. Conversus est planctus eius in gaudium, convertatur et noster, cedat nobis ad plenitudinem gaudiorum talem de vestris lumbis filium processisse, in quem native dotes universe confluxerant, quem timebant remotissime naciones, quem vereri et deligere eciam inimicus et invidus tenebatur, qui cum pre universis mortalibus obtinuisset gloriam et supereminenciam milicie secularis, tandem in abieccione secularium et humilitate penitencie factus et defunctus est miles Christi, exemplum vobis dedit, ut et vos sequamini vestigia penitentis. Nemo fuit in confessione humilior, in sui accusacione contricior, in emendacione devocior, in proprie carnis affliccione crudelior, in omni satisfaccione fervencior. Consilio siquidem et suggestione proditorie faccionis nimis consulte contra nos direxerat et erexerat arcum suum, sed dominus adversus eum paravit et tetendit arcum suum et in eo paravit vasa mortis, volens nobis et aliis in eo dare significacionem, ut fugiatis a facie arcus et liberentur dilecti eius. Cum igitur de salute eius spem certissimam habeamus, beati enim, qui in domino moriuntur, ut voce apostoli utar, nolite contristari de dormientibus sicut et illi, qui spem non habent. Omne iudicium iam evasit iudicavit enim se ipsum, ne in posterum iudicetur. Utinam, amantissime princeps, dum hoc seculum maneret, immo dum hoc seculum manat, iudicemus nosmet ipsos; falax enim est hic mundus, vita brevis, finis dubius, exitus horribilis, iudex terribilis, pena infinibilis. Planctus itaque, quos inpenditis mortuo, in arma penitencie convertatis, ut sicut turbato fatalitatis ordine hic princeps nos precessit ad mortem, sic ordinato mortalitatis excursu ceteros precedatis ad vitam. Et cur ista tam audacter loquar, attendite et videte opera, que fecit, de quibus longum esset perstringere, pauca tamen dicere convenit. Testis est totus mundus, qualem vitam duxerit ab evo iuvenili usque decrepitum senectutis sue et mortis. Scripta enim sunt per plurimos codices, adhuc principum eciam baronum est copia testancium, que deo prebuit beneficia eius cultum veneranter ampliando, et ideo explanacione verborum non indigent eius opera. Ideo merito Threnorum IV^o cap. de eo dicitur: Propterea mestum est cor nostrum, ideo contenebrati sunt oculi nostri propter montem Sion, quia disparuit. In veritate enim mons Sion dicitur, quia perfectissime tres theologicas species in se habebat. Primam enim fidem habebat, que monti Sion applicatur. Unde apud Psal. CXXIV sic dicitur: Qui confidunt in domino, [sunt] sicut mons Sion, [qui] non commovebitur in eternum. Ipse fidem firmissime tenebat et sciebat, hereticos sepissime confutabat, verus defensor fidei et ecclesie existens. Et quia trinitatis fidem confessus est, ideo ad beatissimam graciam pervenit; scivit enim bene, quia iustus ex fide vivit (Abakuk II^o cap); quia sancti per fidem vicerunt regna, operati sunt iusticiam etc. (Ad Heb. XI cap.) Unde octo beatitudines in se habebat, que scribuntur Matthei V^o cap.; scilicet ut fidelis diceretur. Primo ipse enim erat pauper spiritu: quamvis fuerit imperator, tamen in vestibus, in lectisterniis, in cibis et potibus, semper formam pauperum, quantum in eo erat, exprimebat, et ideo omnem arroganciam per hoc repellebat et compaciebatur pauperibus, quia: Beatus, qui intelligit super egenum et pauperem, etc. (Psal. XL). Ipse fuit mitis, ideo possedit terram in tranquillitate: unde multas adversitates passus est et iniurias et dampna et miti modo transiebat. Unde: Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. Tercio, ipse eciam fuit lugens. Nam mortem alicuius sui lugebat et eciam excidia Christianorum et multociens, ex devocione: quod utique ipse debet esse consolatus, quia: Qui seminant in lacrimis, in exultacione metent (Psalm. CXXXV). Quarto ipse eciam esurivit et sitivit iusticiam. Nam tanta iusticia erat tempore vite sue in mundo, quod totus mundus in equitate et pace vigebat. Et ideo iam in celis saturatus ea existit. Quinto ipse eciam erat misericors, quia eciam oppressis ipse compaciebatur et, ubi potuit, semper misericordiam faciebat. Unde bene dicere potuit: Misericordiam et iudicium cantabo tibi domine (Psalmo C^o), et ideo misericordiam nunc in celis consecutus est. Sexto ipse fuit mundo corde. Nam non poterat audire mala, que homines faciebant. Semper confitebatur, communicabat, iusticiam exhibebat vel sacris leccionibus insistebat, et ideo deum in celis nunc videre meruit. Septimo ipse eciam persecucionem magnam passus est propter iusticiam. Nam reges et principes invidebant sibi, et ideo ipsius est regnum celorum. Et ideo de eo dicitur, ut supra Matthei V cap.: Gaudete et exultate, ecce enim merces vestra copiosa est in celis. Et quia fidem firmiter tenuit et fidelis creatori suo fuit, ideo sibi dicitur Math. V^o cap.: Euge, serve bone et fidelis, etc. Octavo ipse eciam habuit firmam spem, habens in mente illud : Quis speravit in domino et derelictus est? (Eccl. II cap.) Unde spes tanta erat in eo, quod per firmam spem inimicos devincebat et aliqua desperata negocia et quasi impossibilia ad finem bonum deducebat. Ideo quia speravit in domino, eripiet eum, salvum faciet eum, quoniam vult eum (Psal. XXI^o). Et ideo, quandocunque petebat deum, spem semper habebat, quod eum deus exaudiret, habens illud dictum ewangelii: Quidcunque pecieritis in nomine meo, credite, quia accipietis et fiet vobis (Johan. XVI cap.). Unde in spem vite eterne septem opera misericordie in se habebat. Primo nudos operiebat, tenens illud dictum ewangelii: Cum videris nudum, operi eum (Isaie LVIII^o). Secundo potum tribuebat pauperibus. Unde audivi a quibusdam baronibus, qui adhuc vivunt, quod [dum] semel in quodam orto cenabat, ex casu leprosi ad mensam venerunt, quos fecit collocari in alia mensa prope se, et cibavit eos et de cuppa sua, de qua bibebat, dedit eis bibere, et iterum ab eis residuum epotavit, quamvis ab omnibus prohibitus extitisset, commemorans ewangelium: Qui dederit uni ex minimis meis calicem aque frigide, aptus est regno celorum (Marc. IX. cap.). Tercio pascebat esurientes, tenens illud dictum : Frange esurienti panem tuum (Isaie LVIII cap.). Quarto collegit eos hospicio, unde hospitalia multa fecit ad pauperes hospitandos, tenens illud: Hospes eram et collegistis me (Mathei XXV cap.). Quinto infirmos libentissime visitabat, et eis compaciebatur, dicens: Dominus opem ferat illi super lectulum doloris eius etc. Sexto incarceratos et vinculatos vel morti deputatos sepius liberabat, tenens illud dictum Sapientis: Eripe eum, qui ducitur ad mortem (Proverb. XII cap.). Septimo sepeliebat mortuos, unde non permittebat eos diu iacere, ubi sciebat, sed sepelire mandabat velut fidelis Thobias. Sic enim faciebat in omnibus operibus pauperibus, dicens sicut Thobias: Noli avertere faciem tuam ab ullo paupere; sic enim fiet, ut nec avertatur facies Christi a te (Thobie IV cap.). Tercio, ipse habuit in se caritatem; nam omnia, que faciebat, in vera caritate faciebat, cavens se ab illo dicto ewangelii: Eciam si montes transferam, caritatem autem non habeam, nichil fecisse videor (I, Corinth. XIII cap.). Et quia septem dona Spiritus sancti caritati attribuuntur, id est, Spiritui sancto, merito ergo habuit in se septem dona Spiritus sancti. Primo ipse habuit spiritum sapiencie: ipse enim fuit sapiencior Salomone, quod probari potest indiciis et argumentis multis. Primo illud enim, quod scivit Salomon, hoc perfectissime scivit serenissimus princeps noster, videlicet libros suos. Salomon autem ignoravit, que iste scivit: ergo probatur, quod iste plus scivit quam Salomon. Ille fuit rex, iste imperator, ille prefuit populo Israelitico, iste prefuit universo huius mundi et ecclesie Israelis, verum eciam et gentilium universorum et confinia mundi distinguebat. Ille sapiencia bellabat, iste sapiencia sine bellis pacem firmabat. Ille templum dei edificabat, iste templum dei auro fulso gemmisque et lapidibus preciosis perornabat. Ille a domino in fine recessit, iste semper cum domino in finem resurdavit, meditans, quod ille, qui perseveraverit in finem, hic salvus erit (Mathei X^o cap.). Nec sapiens ideo dicitur fuisse Salomon, qui in fine insipiens et dampnacioni eterne se tribuit, prout opinio maior tenet, sed insipiens ideo merito nominatur, ita in veritate, quod serenissimus princeps noster sapienciam immediate pre participibus suis a domino habuit: magnum enim eum fecit in Israel et victoriam dedit illi dominus omnipotens. Immortalis est enim memoria illius, quia apud deum nota est et apud homines (Sapient. IV cap.). Secundo: ipse habuit in se spiritum intellectus. Unde ipse intellexit fere omnia idiomata tocius christianitatis. Optime istas scivit linguas, videlicet bohemicam, que est naturalis, teutonicam, latinam, francigenam, lombardicam, thuscanicam et quam plures particulares linguas et ab hiis descendentes perfecte scivit ac intellexit. Unde verus fuit Christi apostolus, quia in omnem terram exivit sonus eius et talis debuit toti universo preesse, qui dispartitis linguis loqueretur sapienciam et cuilibet responderet in lingua sua, in qua natus est (Acta II cap.). Tercio in se ipso habuit spiritum consilii; nam quamvis sapientissimus esset, tamen utebatur consilio, habens illud dictum: Ne innitaris prudencie tue, quod transsumptive ponitur cap. III^o : Ne innitaris De constitucionibus; et Katho: Utere consilio, quamvis noveris omnia solus. Quarto ipse habuit spiritum fortitudinis; nam spiritus sanctus in omnibus ipsius adversitatibus confortabat eum, dicens: Confortare et esto robustus (Deut. XXXI cap.). Cui idem serenissimus dominus noster respondebat: Fortitudo mea et laus mea dominus, et factus est mihi in salutem (Psal. CXVII.). Quinto ipse habuit spiritum sciencie. Nam ut bene notum est, ita doctus fuit, quod sciens et magister in theologia putaretur. Nam psalterium in aliquibus locis pulcherrime exposuit, similiter ewangelium et oraciones et alia magistralia similiter componebat, sepius cum magistris, doctoribus et aliis scientificis conferebat disputando. Quapropter studium Pragense fecit et quam plura collegia. Unde de eo dictum est: Qui autem docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti (Daniel.XII cap.). Sexto, ipse habuit spiritum pietatis. Nam ipse compaciebatur pauperibus, infirmis et mortuis, pupillis et viduis et omnibus oppressis; humilis, mansuetus et pius pre omnibus huius mundi principibus: scivit enim bene, quod qui se humiliat, exaltabitu (Luce XVIII cap.). Septimo et ultimo, repletus enim erat spiritu timoris domini. Nam pre oculis deum habuit, ut nil ageret, quam sibi placitum, reputans illud dictum: Principium sapiencie timor domini (Sapient. I.). Preterea in facie enim sua quatuor virtutes cardinales refulgebant. Unde Seneca (lib. XXXI) in quadam epistola sua sic ait: Si a nimum nobis boni viri liceret inspicere, o quam faciem pulchram, quam sanctam ex magnifico placidoque fulgentem videremus, hinc iusticia, illinc fortitudine, hinc temperancia prudenciaque lucentibus. Et ideo commendandus existis quatuor virtutibus cardinalibus. Primo de iusticia. Nam ita iustissimus apparuit, quod ipse viduam et advenam suscepit et vias peccatorum disperdidit (Psal. CXXXVI.). Habuit enim similiter iusticiam et misericordiam: quia, quibus misericordia fieri debebat, semper faciebat; ubi autem raptores et fures vel malefactores invenit, eos a facie terre delevit, habens illud Psalmiste: Deleantur de libro vivencium et cum iustis non scribantur (Psal. LXXXVI.). Et illud dictum Senece, in quadam epistola sua sic interrogantis similiter et respondentis: Quid ergo occidit hominem? quia occidit, ille meruit, ut hoc pateretur. Unde Anselmus in lib: Cur deus homo: Justicia est animi libertas, tribuens unicuique secundum, quod suum est, propriam dignitatem, maiori reverenciam, pari concordiam, deo obedienciam, sibi sanctimoniam, egeno operosam misericordiam, inimico pacienciam. Hec omnia prefatus dominus noster faciebat: reddidit enim unicuique secundum opera sua. Secundo in eo refulsit fortitudo. Inclitus enim fuit et invincibilis, unde fortitudo et decor indumentum eius fuit (Proverb. XXXI cap.). Unde Hieronimus super Joel sic ait: Fortitudo est immobilis inter adversa gloriosa animi claritudo, res arduas pulchre administrans, que nec adversis infestando frangitur nec prosperis blandiendo elevatur. Sciebat enim, quod fortitudo simplicis via domini et pavor hiis, qui operantur malum (Sapient. X cap.). A nullis enim hostibus vinci poterat, sed fortis in animo perseverabat. Tercio, ipse fulgebat temperancia: temperabat enim iusticiam misericordia et econtra, et in omnibus plenum obtinuit moderamen: erat enim statera et libra iusticie, in cuius conspectu non erat accepcio personarum. Unde Gregorius super Ezechielem extrema parte super illud: Scio habundare et penuriam pati, sic ait: Qui enim adversis rebus non extollitur, qui eas ad usum vane glorie non retorquet, qui solus non possidet, quod accipit, sed hec indigentibus misericorditer elargitur, aliis dividit, scit habundare: qui acceptis alimentis non ad gurgitacionem ventris utitur, sed ad reparacionem virtutis, nec plus carni tribuit, quam necessitas petit, scit satiari: qui alimentorum inopiam sine murmuracione tolerat, scit esurire.Quem ergo nec in habundancia superbia elevat, nec in necessitate cupiditas irritat, novit habundare, novit penuriam pati. Hec ille. Serenissimus enim dominus noster per omnia taliter fuit temperatus. Quarto in eo refulsit prudencia: ipse enim fuit ita prudens, quod circa futura pericula ita providebat caute, ne mala evenirent, sicut servus prudens, quem constituit dominus super familiam suam, ut det illis in tempore tritici mensuram (Luce XII cap.). Unde faciebat secundum dictum Senece de quatuor virtutibus cardinalibus: Si prudens esse cupis, in futura prospectum intende, et que possunt contingere, animo tuo cuncta prepone. Nichil tibi, subitum sit, sed totum ante prospicias: Nam qui prudens est, non dicit: non putavi hoc fieri: quia non dubitat, sed expectat, non suspicatur, sed cavet. Idem faciebat serenissimus princeps noster. Nam a iuvenili etate deliberabat, quid in senili faceret, sicut ibidem consequenter ait Seneca: Si prudens est animus tuus, tribus temporibus dispensetur: presencia ordina, futura previde, preterita recordare. Nam qui nil de preteritis cogitat, vitam perdit; qui nil de futuro premeditatur, in omnia incautus incidit. Unde, sicut pauca perstrinximus, quantas virtutes habuit, quanta magnalia fecit in Israel ? et victoriam dedit illi dominus omnipotens (Luc. X cap.). Nam propter eius bona opera immortalis est memoria illius, quoniam apud deum nota est et apud homines (Sap. IV capitulo.). Unde Simonides philosophus cum interrogaretur, quid aput homines celerrime consenesceret, respondit: beneficium. Nam cuius donum vel munus frenquencius aspicitur, huius memoria striccius retinetur, ut in Clementina una De reliquiis et veneracione sanctorum habetur. Tanta enim operatus est in hoc seculo beneficia, quod memoria eius permanet in seculum seculi. Et ideo in memoriam eius tale epitaphium tumulo eius inscribitur. Anno mill. trecen. LXXVIII, tercia Kal. Decembris

Quartus ego Carolus magni quondam tremor orbis,

Cesar et invictus, modo victus morte, sub ista

Fossa tegor, deus alme precor, meus astra subintret.

Spiritus, o cuncti, pro me pia solvite vota.

Quos moriens liqui, quos vivens optime fovi.

Et sic anima eius requiescat in sancta pace.

Et non miremini, reverendissimi patres, quod beatum et sanctum ipsum nominaverim, cum in veritate beatus vel sanctus reputari debeat, quod probatur septem racionibus. Primo enim unctus fuit oleo sancto ad modum regum. Vnde Psal. CVII: Inveni Dauid servum meum, oleo sancto unxi eum. Oleo enim sancto nisi sancta inungi debent. Secundo propter eius sublimitatem dignitatis. Nam prefectus fuit sacro Romano imperio, cui nullus prefici debeat, nisi, sacris virtutibus et magnitudine pollens, sicut hic. Nam quis enim illum sanctum dubitet, quem apex tante dignitatis extollit? Non vos. Tercio ipse fuit in omnibus sanctis negociis diligens inquisitor: ubicunque enim sciebat sanctuaria et corpora sanctorum, acquirebat et auro fulso gemmisque preciosis obducebat et toto corde diligebat ea, sicut alter Constantinus. Nam eciam sicut alter Constantinus, papam per Romam duxit, videlicet papam Urbanum V, et patrimonium ecclesie Romane confirmavit. Quarto propter multa miracula, que mediante deo habuit in sompniis et vigiliis in iuvenili etate et senili, futura predicendo, visiones plurimas videndo, demonia effugando, que nullus faceret, nisi sanctitate polleret, prout testimonio plurimorum patet et in libro de gestis suis conscripto: Fecit enim mirabilia in vita sua (Ecclesiast. XXXI.). Quinto fortissime plorabat, cum corpus dominicum sumebat et alios ex devocione adducens, quia: Beati, qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur (Mat. V^o.). Sexto, quia tantis virtutibus habundabat, quas nec aliquis valeret enarrare; nam horas eciam suas canonicas, sicut unus sacerdos dicebat, divinum officium libenter audiebat et eciam augmentabat. Septimo et ultimo, breviter transeundo, ipse habuit in se septem sacramenta ecclesie. Primo ordinem: ipse enim fuit ordinatus accolitus et eciam rex et imperator inunctus. Secundo, coniugium ita pure tenebat et firmiter, quod nemo eum convincere poterat. Tercio, baptizatus enim fuit per episcopum ut quisque fidelis. Quarto, fuit confirmatus in fide katholica. Quinto, eukaristiam sacram multociens in anno sumpsit. Sexto, extremam unccionem bene quater sumpserat. Septimo et ultimo semper confitebatur, cum se aliquo peccato credebat pregravatum. Ideo enim septem sacramenta dicuntur, que solum fidelibus et sanctis tribuuntur, ut regno celesti participes efficiantur. Unde sancta mater ecclesia, que Christum dominum perdidit de hoc seculo, quid retribuet sibi pro tantis beneficiis, que ei in hoc mundo ostendit? Non restat aliud, quam quod beatum faciat eum in terra, id est utique in hoc mundo eum canonisare deberet, quia utique in celo sanctus existit. Nam sancta mater ecclesia et rector eiusdem sancte matris ecclesie, si portenta cupis seu miracula, hec fecit; si vitam et virtute rimabere, ecce certissime in eo invenies devocionis magna insignia. Si iure procedas et capitulum: Dilecti, de testibus eiusque materiam videris, perlucide apparebit testimonium predecessorum nostrorum cardinalium, episcoporum, prelatorum, regum, principum et magnatum, vivens testimonium, que signa et portenta, quanta vita et sanctitas, qualesque virtutes in eo illuxerint: ut iuris tramite procedendo, utique et merito beatum faciat eum in terra, ut mercedem laborum suorum accipiat: quia dignus est mercenarius mercede sua. Pro defensione quoque sancte matris ecclesie alius veniat, qui ecclesiam similibus donis et virtutibus dei adiutorio foveat. Quod et factum est, quia licet pater mortuus sit, serenissimus princeps noster Karolus, dei gracia Romanorum imperator Augustus et Boemie rex illustris, ac tamen quasi non esset mortuus: similem enim reliquit post se, quem in vita sua vidit et letatus est in illo, in obitu suo. Non est contristatus nec confusus est coram inimicis. Reliquit enim defensorem domus contra inimicos et amicis reddentem graciam (Eccl. XXX hec habentur.). Unde respiciat dominus in faciem testamenti sui et non det in conculcacionem vineam suam, quam plantavit dextera eius, ecclesiam quam acquisivit in sanguine suo: suscitet spiritum Moysi, erigat cornu illius unicornis illius nostri Wenceslai, regis Romanorum et Boemie serenissimi, unice summi, singulariter generalis, quatenus arripiat iudicium manus eius et cornu suo ventilet Syriam, intonet contra Edom, fulminet contra vitulos Bethel, contra idola Egypti, contra pingues Samarie, contra sacerdotes Baal, contra pastores pascentes se ipsos, contra iudices, qui condunt iniquas leges, contra canes mutos non valentes latrare, contra amphoram Zacharie, contra vasa pastoris stulti, contra ambicionem Simonis Magi, contra tyrannidem seculi, abusionem claustri, contra prevaricantes, contra arrogantes, contra oppressores pauperum, contra turbatores ecclesiastice pacis et fidei subversores. Hec Petrus Blezensis in quadam epistola sua. Et tu deus iudicium tuum regi da et iusticiam tuam filio regis, id est filio serenissimi quondam Karoli, Romanorum regi, auge sibi virtutes. Nam cum Helias (Reg. IV cap.) dixit ad Heliseum: Postula, quid vis, ut faciam tibi, antequam tollar a te, id est, serenissimus quondam dominus noster imperator, dixit ad filium suum: dixitque Heliseus, id est serenissimus Romanorum rex, filius suus: Obsecro, ut fiat duplex spiritus in me. Qui respondit: rem difficilem postulasti, attamen si me videris, quando tollar a te, id est, si feceris opera mea et bene feceris, subsequenter erit, quod petisti; si autem non videris me, id est, non feceris secundum opera mea, non erit. Cumque pergerent incedentes sermocinarentur, ecce curus igneus et equi ignei diviserunt utrumque et ascendit Helias per turbinem in celum, id est pater eius, serenissimus dominus noster imperator sepius nominatus; Heliseus, id est serenissimus [dominus] rex noster Wenceslaus, videbat et clamabat: Pater mi, pater mi, currus [Israhel] et auriga eius, et non vidit eum amplius, id est, quia mortuus fuit, apprehenditque vestimenta sua et scidit ea in duas partes. Reversusque stetit super ripam Jordanis et pallio Helie, quod ceciderat ei, percussit aquas, et non sunt divise, et dixit: Ubi est deus Helie? quasi diceret: tamen eundem deum credo ut Helias, et tamen aque non dividuntur. Tunc percussit aquas et divise sunt huc atque illuc, et transiit Heliseus, videlicet per bona opera, prout pater suus ante transierat. Vnde omnipotens adiiciat sibi virtutes et augmentet, ut in locum illius beati aurige susceptus verus Heliseus, duplicato beato spiritu, pallio virtutis et bone operacionis accepto, universum orbem virga ferrea constringat libraque iusticie reges et principes universaque climata orbis feliciter dirigat. Nam sibi dictum est: Ecce constitui te super gentes et regna, ut evellas et dissipes, edifices et plantes (Jer. I cap.) et transsumptive (III cap. Solite) De maior. et obed. Unde de se ipso dicere potest: Juvenis et acutus inveniar in iudicio et in conspectu potencium amabilis ero, et facies principum mirabuntur me, tacentem me sustinebunt et loquentem me respicient et sermocinantem me plura, manus ori suo imponent, disponant populos, et naciones michi erunt subiecte (Sapient. VIII cap.). Quia dominus iudicabit orbem terre et dabit imperium regi suo et sublimabit cornu Christi sui, ut per vitam et operaciones bonas in fine talentum domino duplicatum reportet (Luc. XII), ut paternis vestigiis insecutus valeat in fine ad regnum provehi sempiternum, quod solum iustis ab inicio preparatum est, ut sint in virtute et potencia manus domini, quia iustorum anime in manu dei sunt. Que fuerunt verba vestre pietati proposita, in quibus verbis tria breviter colligi possunt. Primo exordii electorum narracio, cum dicitur: justorum anime; secundo, potestatis divine retencio, cum dicitur: in manu; tercio, in deo eterna consumacio, cum dicitur: dei sunt. Dico primum probat beatarum animarum in deo virtuosa operacio, cum dicitur: justorum anime; secundum divine maiestatis grata earum apprehensio, cum dicitur: in manu; tercium sempiterni gaudii cum deo sine fine mansio, cum dicitur: dei sunt. Ad primum cum dicitur: beatarum animarum in deo virtuosa operacio, videlicet cum dicitur: Justorum anime, unde sciendum est primo, quia homo est compositus ex corpore et anima (De summa trinitate et fide catholica cap. I). Nam eadem via, qua coniunguntur, eadem et in fine disiunguntur. Cum coniunguntur, tunc anima infundendo creatur et creando infunditur, prout dicit Aristoteles libro de anima. Cum dissolvuntur, tunc unumquodque ad naturam suam primam revertitur, corpus terre tribuitur, de qua sumptum est. Unde (Gen. III cap.) dicitur: Donec revertaris in terram, de qua sumptus es. Anima eciam redit ad suum principale, quia spiritus redit ad dominum, qui fecit illum (Eccl. ult. cap. Vtrumque in fine resurreccionis simul iunctum.). Unde Job XIX cap.: Et in novissimo die de terra surrecturus sum et rursum circumdabor pelle mea et in carne mea videbo deum salvatorem meum. Unde magister (Sentenc. lib. II cap. VI), quare ita homo sit institutus, ut anima sit unita corpori, sic dicit: Sic ergo deus condidit racionales spiritus varia sorte, pro arbitrio voluntatis sue disponens illis, quos in sua puritate reliquerat, sursum in celo mansionem. Illis vero, quos corporibus terrenis sociaverat, deorsum in terra habitacionem constituit, utrisque gloriam proponens obediencie, quatenus et illi ab eo, ubi erant, non caderent et isti ab eo, ubi erant, ad id, ubi non erant, ascenderent. Et hoc de animabus iustorum. Unde sciendum, quod multis modis anime iustorum appellantur: alique virginali pudicicia insigniti, ut chorus virginum, alii martyrio diversimode cruciati, ut martyrum patet passio, alii confessores domino famulando, ut quam plures episcopi, monachi, alii in viduitate et alias continentes, alii in coniugio caste viventes, alii in heremo pro Christo divagantes, multiplicique vita in hoc mundo fruentes, domino servientes meruerunt habere premia sempiterna, quia: Justi enim in perpetuum vivent, et aput deum est merces eorum (Sap. V c.). Quod si locus et tempus esset, de quolibet aliquid prefatus dominus noster habuisset, et quia in vita sua multa passus est et ideo non sufficiens hiis, eciam eterna videre voluit, inquiens: Quoniam videbo celos tuos, opera digitorum tuorum, lunam et stellas, que tu fundasti. Dixi secundo, divine maiestatis grata earum apprehensio, cum dicitur: in manu. Quare sciendum, quod manus domini multipliciter agit. Nam iustus et iniustus manu domini tanguntur, et tamen diversimode tanguntur. Iniusti autem manu domini tanguntur, ut moriantur. Unde Psal.: Manus tua domine percussit inimicum; et alibi: Evaginabo gladium meum et interficiet eos manus mea (Psm.). Quare iniusti deiiciuntur, interficiuntur, percuciuntur manu domini. Secundo, iustus enim multipliciter tangitur. Primo ad correccionem et ad probacionem, secundo per gracie dei largicionem, tercio ad corone eterne sumpcionem et beatitudinis largicionem. Primo tangit ad correccionem et probacionem. Ad correccionem, ut Mariam, sororem Moysis (Num.XII cap.), quam demum sanavit, et Paulum, vas eleccionis. Ad probacionem, ut de Job fideli factum est, de quo dictum est (Job II cap.): Mitte manum tuam et tange os eius et carnem, nisi in faciem benedixerit tibi. Secundo per gracie dei largicionem et miraculi ostensionem, prout Jerem. I cap.: Misit dominus manum suam et tetigit os meum et dixit michi: Ecce dedi verba mea in ore tuo etc. Quia enim tetigit, ecce gracia, cum loqui eum didicit per miraculi ostensionem. Unde tetigit mortuos, ut Lazarum (Job. XI cap.) et infirmos, et sanati sunt. Tetigit leprosos et mundati sunt. Unde leprosus veniens adorabat eum, dicens: Domine, si vis, potes me mundare, et extendens manum Ihesus dixit: Volo mundare, et confestim mundatus est a lepra eius. Tercio ad corone eterne sumpcionem et miraculi ostensionem, cum dicitur: Trahe me post te, curremus in odorem unguentorum tuorum (Cant.I c.). Manibus eciam quis trahitur, ut corone eterne particeps efficiatur. Beatitudinis largicionem. Unde dicitur: Aperis tu manum tuam et imples omne animal benediccione. Unde quos manus domini tetigit, non nisi ad coronacionis graciam et ad vite eterne premium habendum tetigit. Quapropter serenissimus dominus noster quondam imperator manu domini tactus ut iustus ad correccionem et probacionem, secundo per gracie dei largicionem et miraculi ostensionem, tercio et in fine ad corone eterne sumpcionem et beatitudinis largicionem. Quare de se ipso ipse dicit: Manus tue, domine, fecerunt me et plasmaverunt me totum (Job. XV), et iam manus tua, domine, tetigit me, videlicet ad mortem carnalem, ut eodem capitulo: quia ad te vado. Ideo in manus tuas, domine, commendo spiritum meum, et hec dicens expiravit (Luce XXIII cap.). Dixi ad tercium, quod in themate tangitur, sempiterni gaudii cum deo sine fine mansio, cum dicitur: dei sunt. Unde dupliciter hoc fieri potest: primo, ut sint iusti, secundo, ut ubi deus inhabitat, ibi et inhabitant. Ad primum, ut sint iusti. Unde notandum, quod multipliciter iusti nominantur. Unde iusti aliquando dicuntur servi. Unde Isaie XLI cap.: Servus meus es tu, quoniam ego elegi te. Aliquando vocat eos patrem, matrem, sororem, fratrem. Unde: Quicunque fecerit voluntatem patris mei, ille meus pater, mater, soror et frater est (Math. XII^o cap.). Aliquando vocat eos amicos. Unde: iam non dicam vos servos, sed amicos (Joh. XV^o.). Aliquando vocat eos parvulos. Unde: Nisi efficiamini sicut parvulus iste etc. (Math. XVIII cap.). Aliquando vocat eos filios. Unde ad Hebr. I c.: Ego ero illi in patrem, et ipse erit michi in filium. Secundo, ut ubi deus inhabitat et illi inhabitent. Unde habitaculum illud multipliciter dicitur; uno modo dicitur celum. Unde: Celum sedes mea etc. (Isaie XLVI^o.). Aliquando tabernaculum. Unde Apocal. XXI cap.: Ecce tabernaculum dei cum hominibus. Item dicitur Jerusalem. Unde ad Gal. IV cap.: Que sursum est Jerusalem, libera est, que est mater nostra. Aliquando dicitur mons Sion. Unde mons Sion, in quo habitat,in eo aliquando simpliciter vel mons vel civitas dicitur. Unde Apoc. XXI c.: Sustulit me in montem magnum et altum et ostendit michi civitatem sanctam Jerusalem. Aliquando dicitur templum. Unde Apoc. IV c.: Qui vicerit, faciam eum columpnam in templo dei. Aliquando dicitur domus. Unde Gen. XXVIII c.: O quam terribilis est locus iste, vere non est hic aliud, nisi domus dei et porta celi. Aliquando dicitur paradisus. Unde Apoc. II c.: Vincenti dabo edere de ligno vite, quod est in paradiso dei mei. Quia illuc enim ascenderunt tribus, tribus domini, ad confitendum nomini domini, et quia serenissimus princeps et dominus noster ad predicta loca translatus est, cui dicitur cum aliis iustis: Venite benedicti patris mei, percipite regnum (Math. XXV c.), quod nobis prestare dignetur, cuius regnum et imperium sine fine permanet in secula seculorum. Amen.