Sermo...per dominum Adalbertum Ranconis...post mortem...Caroli IV.

Sermo factus per dominum Adalbertum Ranconis de Ericinio

post mortem imperatoris Caroli IV.

Incipit concio Adalberti Ranconis de Ericinio in Boemia, scolastici ecclesie, Pragensis, magistri in sacra theologia et in artibus liberalibus Parisius, quam ordinavit pro die deposicionis seu sepulture serenissimi domini Karoli quarti, Romanorum imperatoris et semper Augusti et Boemie regis, de mandato domini nostri domini Johannis, archiepiscopi Pragensis et legati S. Romane ecclesie reverendissimi, facta coram eodem reverendissimo patre et coram aliis multis prelatis et principibus in dicta ecclesia Pragensi.

Idcirco ego plorans et occulus meus deducens aquam,

quia longe factus est a me consolator.

(Threni [Jeremiae] primo cap.)

Reverendissimi in Christo patres et incliti principes hic presentes, apparet michi, quod verba thematis nostri potest dicere sacrum Romanum imperium et inclitum Boemie regnum, quinymmo tota christianitas et tota christicolarum universitas sui consolatoris precipui post deum et sanctam Romanam ecclesiam viduata et viduate, presidio et patrocinio in morte Augusti cesaris orbata et orbate. Idcirco ego plorans et oculus meus deducens aquam, quia longe factus est a me consolator. Beatissimus et disertissimus ecclesie sancte doctor Jeronimus in quadam epistola, quam ad Heliodorum de morte Nepociani presbiteri scripsit, in principio epistole sic inquit: Grandes materias ingenia parva non sufferunt et in ipso conatu ultra vires ausa succumbunt, quantoque maius fuerit, quod dicendum est, tanto magis obruitur, qui magnitudinem rerum verbis explicare conatur. Et ob hoc cogitanti mihi de prosecucione assumpti thematis et transitu ab hac mortali vita imperialis et regalis in hac nobilissima persona scematis flere magis libet quam aliquid dicere, questus et gemitus texere quam accuratis rethoris verbis inservire. Nec immerito. Cuius enim vel saxeum pectus occasus iste Augusti cesaris ad fundendum ubertim lacrimas non emolliatur, quod tam ferum cor et Phario tyranno truculencius, quod in nostri cesaris obitu a fletu se continere valeat et totum resolutum in lacrimas gemitu vehementi non liquescat, que tam dure aures et Ulixeis obfirmate repagulis, que ad tantum principum et militum in morte cesaris rugitum obsurdescant, que denique de silice excisa precordia et hircanarum tygrium lacte nutrita seu fota, que in hac deposicionis die lacrimosos singultus non erumpant? Quis ergo dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum, ut possim plorare die ac nocte cum Jeremia propheta mortem nostri consolatoris, nostri protectoris, domini nostri augustissimi cesaris et imperatoris (Jer. 9. cap.). Nam proch dolor hiis nephastis diebus, quibus nostris exigentibus culpis meruimus videre mala, cecidit corona capitis nostri, versus est in luctum chorus noster, organa nostre leticie sunt suspensa in salice et non est, qui consoletur nos ex omnibus caris nostris (Psalm. l6. Tren. ultimo et I cap. reddenda singula singulis). O utinam totus in fletum effluam et pascatur solacio lacrimarum dolor meus, deducant oculi nostri aquam, deficiat in dolore vita nostra et animi nostri in gemitibus, quia vox lamentacionis audita est de Syon, ad cuius ictum subito totus orbis intremuit et ingemuit tam tethri rumoris et infausti ominis novitate attonitus et perculsus, unde et verba mea dolore sunt plena et sagitte domini in me sunt, quarum indignacio ebibit spiritum meum (Job VI cap.). Sed quid ni precor sagitte domini in me sunt, sagitte non quidem parvulorum facte sunt plage mee, sed sagitte forcium arcum tendencium et pugnancium bellatorum, sagitte inquam penetrabiliores omni gladio ancipiti, duriores tenebre et omni incisivo ferro duriores, dum videlicet in hoc lugubri occasu cesareo dolor dolori, gemitui gemitus, angustiis anxietas absque omni prorsus consolacionis antidoto sociantur, dum dampnis dampna succedunt et incommodis incommoda cumulantur. Et quod ceteris incommodis asperius reputo, dum tumultus hosticus euge, euge ingeminans in dispersionem nostram grassando sic suos complices nunc affatur: Venite, disperdamus eos de gente et non memoremur nomen eorum ultra (Psalm. 82). Insidiemur sanguini, abscondamus tendiculos contra insontem, frustra degluciamus eum sicut infernus viventem et integrum et quasi descendentem in lacum. Omnem preciosam substanciam reperiemus et replebimus domus nostras spoliis (Prov. I cap.). Sic sonuerunt iam inimici tui o Boemia, sic sonuerunt, et qui oderunt te, nunc in morte cesaris extulerunt caput (Psalm. quo sup.). Sed tu Deus Israel ne des hereditatem nostram in obprobrium, ut non dominentur nobis alie naciones (Joel. II cap.). Non ponas nos in contradiccionem vicinis nostris et inimicis nostris in subsannacionem (Psalm. 79. 7.). Unde et ego nunc prosopopya utens cum Claudiano in II^o libro, quem in Ruffinum scripsit, sub titulo regni Boemie dicere possum pene superventuro nobis desperando subsidio:

.... Quanam ratione tuebor

Spem vite fragilem? qua tot depellere fluctus

Arte queam? premor hinc odiis, hinc milite cingor.

Heu quid agam? non arma mihi, non principis ullus

Auxiliatur amor, matura pericula surgunt

Undique et inpositi radiant cervicibus enses.

Quid restat, nisi cuncta novo confundere luctu.

Nam nunc heu brevibus pereunt ingentia causis

Imperium tanto quesitum sanguine tanto

Servatum, quod mille ducum peperere labores.

Quod tantis Romana manus contexuit annis

Mors inimica bonis angusto tempore vertit,

dum videlicet dominum nostrum K. Romanum

imperatorem ab hac luce per mortem exemit.

Est et aliud, quod mee mentis anchoram vehemencius concutit animumque meum coquendo atrocius urit et percellit, dum quod malefida Lachesis dum vite cesaris filum menciebatur producere

subito sibi Atropos usurpando officium lege fatalitatis mutata immature precidit et totum nostrum gaudium, totum nostrum solacium, totum nostrum refugium seu asilum in divi cesaris fatis occiduis diremit. De hoc loquens Lucanus in primo libro sic dicit:

Invida fatorum series, summisque negatum

Stare diu; nimioque graves sub pondere lapsus;

et infra post pauca idem Lucanus:

In se magna ruunt, letis hunc numina rebus

Crescendi posuere modum.

O ergo quam dira sorte constringimur, o quam truci cordis angustia cruciamur, dum videlicet doloris immensitas et profunda luctus infusio loquendi facultatem nobis adimit, sed abort[iv]as lacrimas quominus deriventur, in genas non restringit. Quis tamen populi vultus erat in morte scilicet cesaris, teste Claudiano (vers. supra):

.... Que murmura furtim

Nam miseris nec flere quidem aut delenire [sic] dolorem

Colloquiis impune, licet nam quousque feremus

Exiciale iugum, dure quis terminus unquam

Sortis erit? quis nos funesto in turbine rerum

Aut tantis solvet lacrimis....

quas scilicet in obitu cesaris nostri Augusti de nostri capitis scatebra rivatim deducendo eliquamus. Jam enim in hoc funere cesareo vox in Rama audita est ploratus et ululatus, Rachel plorans super filium suum scilicet patrem, non oppugnatorem sed propugnatorem, non turbatorem sed consolatorem suum (Jerem. 3l.). Sed forsitan non ab re queres a me: Quenam est hec Rachel decora facie et venusta aspectu? (Genes. 29.) Respondeo et dico, quod est Urbs Romana, domina gentium, inceps provinciarum terrenarum, prima tocius orbis domitrix, victrix, doctrix, alumpna, autrix et imperatrix, de cuius excellencia, potencia, magnificencia, gloria et clemencia loquens egregius poeta Claudianus in primo libro, quem scripsit in Eutropium vel secundum alios de laude Stiliconis, qui incipit: "Quem populi plausu, procerum quem voce petebat, adspice Roma virum" de ipsa Roma, pangico stilo loquens et Stiliconem Romanum consulem alloquens sic dicebat:

Proxime diis consul, tante qui prospicis Urbi,

Qua nichil in terris complectitur altius ether,

Cuius nec spacium visus nec corda decorem,

Nec laudem vox ulla capit, que luce metalli

Emula vicinis fastigia conserit [astris],

Que septem scopulis [zonas] imittatur Olympi,

Armorum legumque parens que fundit in omnes

Imperium primique dedit cunabula iuris.

Hec est, exiguis que finibus orta tetendit

In geminas axes parvaque a sede profectas

Dispersit cum sole manus, hec obvia fatis

Innumeras uno gereret cum tempore pugnas,

Hispanas caperet, Siculas obside[re]t urbes,

Et Gallum terris prosterneret equore Penum

Nunquam succubuit dampnis et territa nullo

Vulnere, post Cannas maior Trebiamque fremebat,

Et cum jam premerent flamme murumque feriret

Hostis, in extremos aciem mittebat Iberos.

Nec stetit Oceano, remisque ingressa profundum

Vincendos alio quesivit in orbe Britannos.

Hec est, in gremium victos que sola recepit,

Humanumque genus communi nomine fovit,

Matris non domine ritu civesque vocavit,

Quos domuit nexuque pio longinqua revinxit,

Huius pacificis debemus moribus omnes,

Quod veluti patriis regionibus utitur hospes,

Quod sedem mutare licet, quod cernere Thulen

Lusus et horrendos quondam penetrare recessus,

Quod bibimus passim Rodanum, potamus Orontem,

Quod cuncti gens una sumus, nec terminus unquam

Romane dicionis erit, nam cetera regna

Luxuries viciis odiisque superbia vertit.

Et ibi multa alia ponit laude digna de Urbe Romana, que pretereo gracia brevitatis. Et Sydonius lib. I epist. 5 vel 6 ad Eutropium de Roma sic dicit: Roma est domicilium legum, gympnasium literarum, curia dignitatum, vertex mundi, patria libertatis, in qua unica tocius orbis civitate soli barbari et servi peregrinantur, soli mali exulant et soli honorem sibi vendicunt virtuosi. In huius igitur alme Urbis in persona sui cesaris infausto omine quis non ingemiscat, quis non doleat, quis non matri sue nisi forte degener filius non compatiatur afflicte, quis unquam siccis oculis patris sui et graciosi domini funerales peregit exequias. Adest enim nunc tempus in funere cesareo aculeo summi doloris effari nequit ruinam flebilem, qui iam pene per universum mundum insonuit amaritudine plenus et plenitudine doloris et non vacuus ac diri novitate vulneris corda cunctorum imperii et regni Boemie saucians devotorum, a cunctis quidem dolendus fidelibus et ab omnibus generaliter deplorandus, a nobis vero de regno Boemie eo est ferendus molestius, eo acerbius lamentandus, quo inter procellosos bellorum ingruencium nobis fluctus et fremitus ratem nostram id est Boemiam timemus ab hostibus verisimiliter concuti tanto destituti remige, tali viduati nauclero, fido consolatore orbati et nondum ad quietis portum zephyris carbasa nostra, prout sperabamus, agentibus permoti et deducti, propter quod Boemia nunc ymmo et ipsa Italia seu et Almania ingenti consternata merore dicere potest illud Baruch 4 cap. "Nemo gaudeat super me viduam et desolatam, per has igitur sic mihi cum Ganifredo in sua poetria Boemiam alloqui mutato hoc nomine Neustria in hoc nomen Boemia et primo versu aliquantulum variato:

In defensa modo gesta testare dolorem

Exudent oculi lacrimas exterminant ora

Pallor, connodet digitos tortura cruentat

Interiora dolor et verberet ethera clamor.

Tota peris ex morte sua, mors non fuit eius

Sed tua, non una sed publica mortis ymago.

Et post pauca exclamat contra mortem dicens:

O dolor, o plusquam dolor, o mors, o truculenta

Mors, esses utinam mors mortua, quid meministi

Ausa nephas tantum, placuit tibi tollere solem

Et tenebris dampnare solum. Scis quem rapuisti?

Ipse fuit dominus armorum, gloria regum,

Delicie mundi, nil addere noverat ultra;

Ipse fuit quicquid potuit natura, sed istud

Causa fuit, quare rapuisti: res preciosas

Eligis et viles quasi dedignata relinquis.

Idcirco ego plorans et oculus meus deducens lacrimas, quia longe factus est a me consolator, quod fuit thema nostrum. Et si forsan curiose magis quam studiose queras a me, quo abiit dilectus tuus, quare longe factus est a te consolator tuus, quo declinavit, et queremus eum tecum (Cant. V cap.), ad hanc questionem tibi respondeo cum Luca evangelista sub parabola posita (Luc. XIX cap.), ubi loquens de quodam divite homine sic dicit: Homo quidam dives abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum et reverti. Queres forsitan rursus: Quis est iste dives? Dico, quod iste homo dives est imperator noster pie memorie nuper defunctus, qui fuit dives virtutibus, quia ille sunt vere divicie, dum quis virtutes habet, ut dicit Cicero in fine libri sui de paradoxis. Hic enim imperator noster, dum in carne mortali vixit, divicias sibi immarcescibiles operibus piis, elemosinis largis, oracionibus devotis, ieiuniis, vigiliarum excubiis et aliorum bonorum operum suffragiis, ut pie credimus, comparavit. Unde propter has immortales divicias, quas possedit, sibi dicere possumus, longitudo dierum in dextera eius et in sinistra eius divicie et gloria (Proverb. 3 cap.). Hic dives abiit in regionem longinquam, id est migravit ab hac luce terrestri ad lucem, ut pie credimus, celestem et ab hac transitoria et fugaci vita ad vitam sempiternam, de hac fugaci vita et transitoria, quam finiri cupiebat apostolus ad Philippenses l cap. loquens Jacobus in canonica sua cap. 4 sic dicens: "Que est enim vita nostra?" et respondet: "Vapor enim est ad modicum parens et deinceps exterminabitur." Abiit eciam accipere sibi regnum. Quod regnum? Num regnum terrenum? Non, sed regnum celeste felicitate plenum. Num regnum caducum? Non, sed regnum fixum supernorum ducum. Num regnum transitorium? Non, sed regnum eternaliter mansurum. Num regnum denique Romanorum, Boemorum, Ungarorum aut Polonorum? Non sed regnum polorum, in quo ut pie credimus iam regnat vel in brevi purgatus purgandis regnabit cum Christo in gloria sanctorum civium et spirituum beatorum. Unde iam dicere potest: Regnum meum non est de hoc mundo (Joh. l8 cap.), et quia teste Augustino in libro suo de disciplina christiana cap. l5 non potest male mori, qui bene vixit, et mala mors putanda non est, quam vita bona precessit, ut dicit idem Augustinus libro I de civitate Dei cap. l2.

Cum igitur ille serenissimus imperator Romanorum in fragili corpore constitutus bene, sancte et catholice vixerit, peccata lacrimis dilu[er]it, sacramenta ecclesiastica in fide ecclesie perceperit, pie sperandum est de misericordia Jesu Christi, quod soluto mortis naturalis tributo mortem secundam, que miseros manet in puteo interitus, iam evasit, et si intueri libet vite huius serenissimi cesaris inicium, decursum et exitum, invenire poterimus, ipsum et quoad dominum et quoad proximum et quoad se ipsum, quantum humana sumit fragilitas, et innocenter, laudabiliter et irreprehensibiliter fuisse in hoc mundo conversatum, et hoc tam ante adepcionem Romani imperii et Boemie regni quam eciam [post] assecucionem eorundem. Et ut de utroque statu eius aliquid in medium vestrum proferam, ipsum primo ex hiis, que ad deum recto calle dirigunt, secundo ex hiis, que ad se ipsum et proximum respiciunt, attollere intendo. Ipse enim velut alter rex Josias fuit verus dei cultor, zelo fidei succensus, Christi persequens inimicos; hic enim a suscepto sacri baptismatis fonte, in quo per graciam spiritus sancti regeneratus fuit, virtutibus quoad habitum primo, deinde quoad actum resplenduit, morales et politicas regulas et aristocraticas virtutes per temporum successus et bonorum operum accessus dono dei gratuito acquisivit. Nam fuit fide constans, spe gaudens et caritate fervens, fuit eciam prudens contra vel circa insidias, fortis contra vel circa molestias, temperatus contra vel circa delicias, justus contra vel circa proximorum relevandas miserias et vindicandas insidias. Hic eciam dominus cesar noster velut alter Constantinus christianissimus imperator sacrosanctam Romanam ecclesiam, caput videlicet et membra, in summa post deum reverencia habuit, monitis eius finaliter paruit, doctrinis canonicis et statutis ecclesiasticis humiliter et irrefragabiliter acquievit, clericos, monachos et quoslibet viros heroicos propter deum honoravit plurimum, jura, privilegia, libertates et emunitates ecclesiastica et ecclesiasticas, antiqua et antiquas potenter defendit et nova ac novas liberaliter indulsit et concessit, magistrorum, scolarium tam secularium quam eciam regularium Prage studii instauracione in diversis facultatibus et specialiter in sacra theologia fundavit, dotavit et libertavit, tyrannus hereticis, scismaticis, paganis et aliis fidei catholice hostibus constanter se opposuit et ipsorum maliciam elisit, fures, predones, latrones, adulatores, adulteros, lenones, matronarum oppressores, falsarios, deciorum lusores et alios quoslibet stellionatus crimine respersos de suis dominiis et regnis eliminavit et extirpavit. Hic eciam Augustus cesar iam defunctus, dum vitam in humanis duxit, non fuit elatus de sui generis claritate et nobilitate nec de imperiali aut regali dignitate tumidus, non de diviciis, potencia et fortitudine inflatus, non inter mundi huius delicias desolator, inter varias rerum copias non superfluus, in ubertate et habundancia modestus, in coniugio continens et castus, inter varia fercula sibi parcus, inter superbos humilis, inter invidos et malivolos benignus, inter iracundos paciens et mansuetus, inter accidiosos et pigros spiritu fervens et devotus, inter avaros largus, inter gulosos sobrius, inter lubricos pudicus et honestus, inter leones agnus, inter voltures columbus, inter homines prave et perverse nacionis est laudabiliter conversatus. Hic eciam Augustus cesar pauperibus affabilem se prebuit, humilibus mitem, afflictis et egenis misericordem, crudelibus rigidum, rebellibus infestum, veniam postulantibus propicium et clementem, sciens quod gloriosum genus vindicte ignoscere et generosa magnanimitas est, qui cum inimicum habet in potestate vindictam iudicat vindicare potuisse. Et si magis particulariter vellem ista prosequi, brevis concio in librum et animos vestros nunc luctu prostratos maioris forsitan doloris aculeus punctim saucians penetraret. Quanto autem paciencie clipeo in adversitatibus fuerit munitus, inde perpendere potui, quod cum quadam vice recepisset a quodam principe iniuriam, quam ulciscendam suorum militum dilectus ipse eum alloquens dixit: Non queras ulcionem nec memor eris iniurie civium tuorum (Levit. XIX cap.). Nota hoc Cassiodorus libro I var. epistola prima de laude Imperatoris dicit. Quis igitur tam virtuosi principis occasum equanimiter ferat, quis non doleat, quis cordis sui lugubres et meroris affectus occultare queat, dum se videt in patre patrie, in reipublice immobili columpna, in domitore orbis, in fidei catholice scuto inexpugnabili tot consolationum genera, tot presidia et patrocinia perdidisse. O sermonum angustiam, que nec nostras angustias nec Augusti cesaris titulorum gracias valet ut dignum est explicare. Quid agis nunc agrestis oracio, quid tergiversaris, quid sinalimphis interciperis aut quid thapmosis confecta macie velut exsanquis tenuaris. Scis quod non precivit omnem ad digitum phebea telis, hoc opus hic titulus solus contingit humeros.

Qua igitur te o cesar digne laude feram, qui pene ruenti

Lapsuroque tuos humeros obieceris orbi?

Te nobis trepide ceu sidus dulce carine

Ostendere dei geminis que lassa procellis

Tunditur et victo trahitur iam ceca magistro,

Claudianus libro I in Rufinum, sed teste Isaia:

Omnis caro fenum et omnis gloria eius sicut flos agri. Exsiccatum est fenum et cecidit flos (Isai. XL cap.). Sic similiter dominia istius mundi fluxa, varia et instabilia, quod in ipsis nichil fixum et stabile potest mens humana invenire, de quo loquens Gamfredus in sua poetria sic dicit:

Hoc solum prestare potes, quod nulla potestas

Esse morosa potest, quia res fortuna secundas

Imperat esse breves si vis exempla priores

Florida prosperitas muros subvertit. [Athenas]

Ilion Atrides, magne Carthaginis arces

Scipio; sed Romam multi fiunt alea fati,

Tempore versa brevi brevis est distancia loci

Ominis et mesti nox est vicina diei.

Et supra paucis interpositis:

Ominibus ne crede tuis, si tempore parvo

Illuxere tibi; mox sunt clausura serenum

Turbida fata diem ducentque crepuscula noctem.

Sic accidit nunc in morte nostri cesaris plurimum nobis intempestiva et toti regno Boemie noxia seu nociva, propter quod si a me queris, quid fles, quid lacrimis manas, respondet tibi thema nostrum, planctus nostri causam denuncians: Idcirco ego plorans et oculus meus deducens aquam, quia longe factus est a me consolator. Et ob hoc nolite incumbere, ut consolemini me super vastitate filie populi mei (Isaias 22, 4 et Baruch 3). Nemo gaudeat super me viduam et desolatam, quia rennuit consolari anima mea et defecit in dolore spiritus meus (Psal.77). Sed forte alias dicere posset mihi, onerosi consolatoris fungeris officio, dum eos qui in hiis obsequiis suaviloquio sunt mulcendi non consolaris lugentes, sed sermone utens tragico in lamenta asperiora demergis et acrioris doloris fomenta inconsolabiliter lugentibus ingeris. Ad quod respondendo dico, quod secundum exigenciam temporis et eventus sermo est subiectus; unde Flaccus in sua poetria dicit: Tristia mestum vultum verba decent, iratum plena minarum, ludentem lasciva, severum seria dictu, format enim natura prius non intus ad omnem fortune habitum iuvat, aut impellit ad iram aut ad humanum merore gravi deducit et agit, post effert animi motus interprete lingua. Et Salomon: Omnia tempus habent et suis spaciis transeunt universa. Et tempus ridendi et tempus flendi (Eccles. III cap.). Si igitur quempiam ad luctum excito, si ad lacrimas provoco, hoc nostri temporis sinistrum auspicium exigit et rerum mutabilitas, quam in hiis caducis rebus conspicimus, hoc requirit lex eciam nature et exempla tradita in canone sacre scripture nos, ut in morte nostrorum carorum fleamus, lugeamus et doleamus, inducunt. Scimus enim, quod pium est flere mortuum et eciam huiusmodi mestuosos affectus vis nature, ut dixi, inducit. Nam et sanctus Job audita morte suorum filiorum vestimentorum scissione et pulveris aspersione vim sui vehementis doloris expressit (Job. I cap.). Abraham eciam uxore sua Sara mortua venit, ut fleret eam et plangeret (Gen. 23.). Sanctus eciam patriarcha Jacob existimans filium Joseph mortuum et devoratum a bestia multos dies continuavit in luctu (Gen. 2). Joseph cum fratribus suis et cunctis senioribus domus pharaonis patrem suum Jacob mortuum ad sepulturam deferens venit ad arcam Adab, que est sita trans Jordanem, ubi septem dies super morte Jacob in fletu et planctu complerunt (Gen. ult. cap.). Samuelem prophetam domini et iudicem populi israelitici defunctum domus Israel sepelivit cum planctu (I Reg. 28). Josia eciam rege mortuo scriptum est, quod universus Juda et Jerusalem planxerunt eum et pre omnibus rex Adremon, ita quod in proverbium versum est, quia planctus eius sicut planctus Adremon (IV Reg. 23). David eciam audito, quod Saul et Jonathas ceciderunt in bello, ipsos cum omni domo sua amare planxerunt (II Reg. 1). In Ecclesiastico eciam legimus, quod luctus mortui septem diebus legitime celebrantur (Eccl. 22, et eciam Eli. 2 cap.). Super mortuum plora, defecit enim eius lux. Et rursum 1 Eli [sic, Eccles.] 38: Fili in mortuum produc lacrimas et quasi dira passus incipe plorare. Maria eciam Magdalena Christum mortuum et sepultum deplanxit (Joan. 2O). Christus eciam compassionis lacrimas produxit in defunctum Lazarum (Joan. 11). In morte eciam protomartyris Stephani et sua sepultura viri timorati planctum magnum fecerunt (Act. 7 cap.). Idcirco non me in stuporem abducit, si in funere cesareo lacrimas funditis et caritatis eidem impendendo officia, hii manum sequendo affectum doletis et lugetis, scio, quod fortitudo nostra non est fortitudo lapidis nec caro nostra enea est (Job VI), unde et ob hoc non planctum unum culpo, sed plangendi excessum reprehendo. Sic igitur vestrum temperetis flendi modum, ne vos dolor rapiat ultra modum, sic eciam lacrimas compassionis, quas in doloris vestri aliquale refrigerium funditis, fundite, ne id quod in solacium fieri nulla iuvente permissum est vergat in exitum plurimorum. Temperancior preterea debet esse apud nos dolendi causa, quia imperator noster christianissime, ne dicam obiit, abiit, recessit non decessit et dolendo penitens et penitendo dolens eternos cruciatus qui impios manent in puteo interitus, ut pie credimus, per dei graciam iam evasit, et mors ista, quam vulgus timet, pocius est vita dicenda quam mors, si eius diffinicio attendatur. Mors est tamen, ut philosophis placet, nichil aliud quam peregrinacionis terminus, finis miserie, laboris meta, exilii limes, janua patrie, nativitas vite, principium beatitudinis, primicie premiorum omnibus, qui in domino moriuntur. Beati ergo mortui, qui in domino moriuntur (Apok. XIV), et id apostolus I ad Thessal. 4, volens dehortari fideles a vehementi perturbacione, quam habebant in morte carorum suorum, dicens: Nolumus vos ignorare de dormientibus, ut non contristemini sicut et ceteri, qui spem non habent resurreccionis, sicut fuerunt Zaducei heretici, qui resurrectionem corporum negaverunt, ut patet Matt. XXII cap. [23]. Quam irracionabile autem sit in morte amicorum dolore excessivo thabescere, ostendi potest ex diversis racionibus, primo ex ipsius mortis inevitabilitate. Inevitabiliter enim per legem a deo propter peccatum nostrorum primorum parentum statutam et juste inflictam tenetur quilibet tributum mortis exsolvere et debitum nature reddere. Dixit enim dominus nostro primo parenti (Gen II): "In quocunque enim die de ligno sciencie boni et mali comederis, morte morieris." Persuasus enim prothoplastus noster per diabolum comedit de ligno vetito et mortem incurrit, propter quod supra II cap. dicitur: Invidia diaboli mors intravit in orbem terrarum. Item secundo hoc patet ex divini iudicii equitate; equum enim, ut qui custodiendo divinum preceptum vitam conservare potuit, illud idem transgrediendo mortem incurreret. Propter quod dicit apostolus ad Romanos VI cap.: "Stipendia peccati mors, gracia autem dei vita eterna. Item III^o hoc patet ex nostri corporis fragilitate. Que est enim vita nostra, dicit Jacobus in sua canonica cap. IV, et respondet, quod est vapor ad modicum parens, qui cito exterminabitur, ut fuit prius allegatum. Est eciam vita nostra ex quatuor elementis composita, que elementa cum habeant virtutes contrarias mutuo in se agunt et a se invicem pacientes propter illam rebellionem continuam cito subiectum dissolvunt et corrumpunt. Item IV^o patet irracionabilitas excessivi fletus seu doloris in morte carorum nostrorum ex hoc, quod ipsos per talem dolorem seu fletum ad vitam non suscitamus, unde sapiens: Memento novissimorum tuorum et noli oblivisci, neque enim est conversio alias reversio scilicet a morte ad vitam (Eccles. 38). Item quinto patet ex mortis generalitate, quia omnes sequimur mortuos. Unde David de puero suo defuncto dixit: Numquid potero ipsum revocare amplius supra ad vitam, ego vadam magis ad eum, ille vero non revertetur ad me (II Reg. 12 cap.). Et in eodem libro II cap. 14 dicens: Omnes morimur et quasi aqua dilabimur in terram, que non revertetur. Dolorem etiam immoderatum in morte nostrorum carorum reprehendunt morales philosophi, unde Aristoteles VII ethic. cap. 7: Satyrus cognominatus Philopaten videbatur desipere, qui ut dicebat Eustracius mortuo suo patre se precipitavit in mortem dicere solebat, quod fugere tristia non est signum fortitudinis sed magis timoris, quia mollicies est fuge[re] laboriosa (III Ethic. capitulum 9), super quo verbo dicit Lyncomensis, quod fortitudinis est mortem assumere, ut quod magis vanum possit inde provenire. Seneca eciam in quadam sua epistola ad Lucillum dicit: Non affligitur sapiens liberorum amissione, eodem enim modo fert liberorum mortem, quo suam exspectat. Et idem alibi: O te dementem et oblitum fragilitatis tue, si tunc mortem times, tunc tonat. Item irracionabilitas luctus apparet, qui in morte suorum carorum plorant propter amissionem bonorum temporalium seu secundum morem vulgi loquendo bonorum fortuitorum, de quo loquens Valerius Maximus in libro VI de factis memor. Rom. cap. 9 in fine cap. de fortuitis loquens sic dicit: Caduca nimium et fragilia puerilibusque consentanea crepundiis sunt ista scilicet bona fortuita et naturalia, que vires atque opes humane vocantur, affluunt subito, repente dilabuntur, nullo in loco, nulla in persona stabilibus nixa radicibus consistunt; sed incertissimo flatu fortune huc atque illuc acta, quos sublime extulerunt, inproviso [re]cursu destitutos profundo cladium miserabiliter immergunt, ita neque existimari neque dici debent bona, que inflictorum malorum amaritudine desiderium sui duplicant. Hec Valerius. Quare cum vita presens et omnia ista temporalia dominia, principatus, potestates etc., quorum amissio dolorem hiis, qui mentes suas in virtute paciencie non fixerunt, inducunt, sint fluxa et instabilia, fictilia et fragilia, in ipsorum amissione non est plangendum nec immoderate dolendum, unde et ob hoc cuilibet vestrum dicere illud (Jerem. 31 cap.): Quiescat vox tua a ploratu et oculi tui a lacrimis, quia est merces operi tuo. Consolacionem eciam magnam in morte nostri cesaris debemus accipere ex eo, quod nos orphanos non reliquit, sed nobis de suo inclito germine heredes suorum principatuum substituit sexus utriusque, et specialiter subrogavit nobis pro se iam defuncto serenissimum principem et dominum dominum Venceslaum, filium karissimum, in regem Romanorum et Boemie regnorum, quem eciam in vita sua coronavit et coronis sanctorum regnorum decoravit, cuius eciam coronacionem, eleccionem, provisionem et pro imperiali regimine nominacionem et que circa personam prefatam in regem Romanum electam et assumptam gesta sunt et geri potuerunt in futurum, sanctissimus pater noster dominus Urbanus papa sextus una cum dominis cardinalibus approbavit et approbarunt, ratificavit et ratificarunt, autenticavit et autenticarunt hiis diebus, propter quod dicere possumus illud (Eccles. XXX cap.): Mortuus est pater eius, sed quasi non est mortuus, similem enim reliquit sibi post se, quem in vita sua vidit et letatus est in illo. Et dominus imperator in puncto sue mortis filium suum regem nostrum Boemorum et Romanorum alloquens velut alter Jacob filium suum Joseph adordiens dicere poterat illud (Genes. 46 cap.): Iam letus moriar, quia vidi faciem tuam et te superstitem relinquo, superstitem inquam regalis et imperialis honoris, superstitem militaris vigoris, superstitem mei clari nominis et germinis, quia si avitum et paternum atque et maternum respiciamus stipitem, rex noster serenissimus Venceslaus ex imperatorum Romanorum et regum Boemorum scemate digissimo prosessit, et quia similitudinem suorum felix bona custodit, quando pudet delinquere, quod similem nequeunt in sui genere reperire, ut dicit Cassiodorus lib. VIII var. epist. XVI, propter quod sanctissimus in Christo pater et dominus Urbanus papa VI et reverendissimi patres et incliti principes electores imperii consideracionis sue aciem ad dominum regem serenissimum dirigentes Venceslaum suis nobilitate, serenitate et morum honestate pensatis in promocionis sue ad imperialis dignitatis apicem primordiis ipsum alloqui poterant una cum Cassiodoro lib. II var. epist. XV sic dicente: Providencie nostre racio est in tenera etate merita futura tractare et ex parentum virtutibus prolis iudicare successus, quia bona certa sunt, que fidem ab exordio trahunt, dum origo nescit deficere, que consuevit radicibus pullulare, fertur eciam cursu perhenni foncium vena vitalis, et hanc condicionem sustinent cuncta manancia, ut sapor, qui concessus est origini, nisi per accidencia fortasse fuerit viciatus, nesciat rivulus denegari. Hinc est, quod te serenissime princeps Venceslae Boemorum rex ad imperialis culminis suggestum provehimus, ut qui es clarus scemate fulgeas cesarea dignitate. Quis enim in te quamvis futura tam certa non teneat, dum gloriosi patris tui dive memorie Karoli, Romanorum imperatoris et semper Augusti, recolat officiosos, labores, qui prudencie racione flammatus sic fuit ad repentina sollicitus, quasi per moram crederetur instructus. Imperium enim sollicitudinum omnium nobilissimum pondus, quod vel solum fuisset expedire laudabile, iuncta regni Boemie cura ordinatissime disposuit, ut ne imperio ordinacio deesset, nec se regno Boemie provida sollicitudo subtraheret. Superavit cuncta infatigabiliter et expedita prudencia traxit barbaros ad quietem, in votum nostrum cuncta moderatus est, ut sic imperialibus satisfaceret et locum Boemorum querela invenire non posset. Verum ut de plurimis eius preconiis pauca sufficiant, probavit de se Augustus cesar noster, licet iam defunctus tanta, ut eligeretur in Romanum regem eius inexplorata posteritas. Dic igitur pridem tristis Roma, die merore confecta Boemia, dic et tu o Italia atque Almania luctu anxio marcida, sed nunc rege novo donata, dotata, ditata et post fletum hilarata, propter quod nunc dicere potes: Convertisti planctum meum in gaudium mihi et circumdedisti me leticia (Ps. 29). Sedeo enim nunc ut regina et vidua non sum et luctum non videbo (Apok. l8). Imponamus igitur et nos finem mesticie, licet proch dolor copiose super hac re possemus eloqui et profari, et ad consolacionis nostre remedium, ut expedit, oracionis nostre decursum convertamus, considerantes, quod cum eventus iste de beneplacito processerit voluntatis, que de creaturis omnibus pro suo beneplacito disposuit, non est aliquatenus in morte cesaris insistendum vel lamentis, ne per immoderatum dolorem videamur iustum dei arguere iudicium, neve displicere probemus nobis, quod deo omnipotenti placuit in hac parte. Quinimmo benedicendus et glorificandus est deus sublimis in suis omnibus operibus, qui suam monstrando potenciam, prout vult, cunctis vitam largitur vel aufert, vulnerat vel medetur, terret vel mulcet, contristat et post leticiam subiungit, cui sit honor et gloria in secula seculorum. Amen.